Achebe, Chinua - Termietenheuvels in de Savanne (Perpetuareeks)
Adler-Olsen, Jussi - Serie Q 9 - Natriumchloride
Adler-Olsen, Jussi - Serie Q 10 - Eén raam, geen sleutel
Adolfsson, Maria - Doggerland 2 - Stormwaarschuwing
Adolfsson, Maria - Doggerland 3 - Tussen de duivel en de zee
Adolfsson, Maria - Doggerland 4 - Rennen of sterven
Adolfsson, Maria - Doggerland 5 - Valwind
Adolfsson, Maria - Doggerland 6 - Noodzakelijk kwaad
Ahndoril, Alex - Ik zal de sleutel vinden
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 1 - Zonder gezicht
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 2 - Negen
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 3 - 18 graden onder nul
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 4 - Motief X
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 5 – X manieren om te sterven
Ahnhem, Stefan - Fabian Risk 6 - De laatste spijker
Ahnhem, Stefan - Huizenruil
Alders, Hanny - De kopiist
Alders, Hanny - De volmaakte ketter
Alders, Hanny - Non nobis – Ondergang van de Tempelorde
Alsterdal, Tove - Inslag
Andersen, Johan - Zonder genade
Andriesse, Gauke - Dodelijke gelijkenis
Andriesse, Gauke - Daden van geweld
Andriesse, Peter - Claire Obscure
Appel, René - Overschot
Appel, René - Dansen in het donker
Appel, René - Waarom niet
Archer, Jeffrey - William Warwick 1 - Wie niet waagt
Archer, Jeffrey - William Warwick 2 - In het volle zicht
Archer, Jeffrey - William Warwick 3 - Een oogje dicht
Archer, Jeffrey - William Warwick 4 - Over mijn lijk
Arlidge, M.J. - Helen Grace 10 – Niemand zeggen
Arlidge, M.J. - Helen Grace 11 - Kom eens gauw
Arlidge, M.J. - Helen Grace 12 - Leef je nog?
Arlidge, M.J. - Twee kleine visjes
Arlidge, M.J. - Oog om Oog
Asscher, Maarten - De schaduw van een vriend
Aubert, Marie - Volwassen mensen
Baay, Reggie - Het lied van de goden
Baar, Peter-Paul de - Theo Thijssen (1879-1943) - Schrijver, schoolmeester, socialist
Baar, Jan van - De vervolging van Joods Alkmaar
Baar, Jan van - De familie Drukker en de tragiek van Joods Alkmaar
Bach, Tabea - De Zijdevilla
Bailey, Sarah - De huisgenoot
Bailey, Sarah - Gemma Woodstock 4 - Een dood vol leugens
Bakboord, Henk - Billenkoek - Avonturen van een stoute Surinamer
Banville, John - Sneeuw
Banville, John - April in Spanje
Banville, John - De garage
Barker, Dacre Stoker & J.D. - Dracul
Barker, James Patterson & J.D. - Jeugdzonde
Barker, James Patterson & J.D. - Oorverdovend
Barker, J.D. - Augustus
Barker, J.D. - Het spel
Bax, Wim - Hou het stil
Beek, Martyn van - De jacht van de Wolf
Bengtsdotter, Lina - Charlie Lager 3 – De man die een vreemde was
Bengtsdotter, Lina - Spelen met vuur
Bennett, S.J. - Hare Majesteit de Queen onderzoekt 1 - De moord op Windsor Castle
Benzakour, Mohammed - De reus uit de Rif
Berg, Michael - De vermissing
Bergvelt, Joyce - Commandeur van de Kaap
Bergeys, Roland - Blindelings
Berkleef, Bernice - Bloedsteen
Berkleef, Bernice - Vinex
Berry, Steve - Cotton Malone 14 - Het Maltadocument
Bervoets, Hanna - Leer me alles wat je weet
Biezen, Mick van - Zomersplinters
Bijlsma, Rob - Kerken van goud, dominees van hout
Bjørk, Samuel - Munch & Kruger 2 - De doodsvogel
Bjørk, Samuel - Munch & Krüger 3 - De jongen in de sneeuw
Bjørk, Samuel - Munch & Krüger 5 - De terugkeer van Mia
Blake, Matthew - Anna O.
Blau, Sarah - De anderen
Blædel, Sara - Louise Rick 7 - Het meisje onder de boom
Blædel, Sara - Louise Rick 8 - De stille weduwe
Bleeker, Bregje - Criminaliteit voor ons soort mensen
Bley, Mikaela - Sterf voor mij
Blok, Dieuwertje - Dragelijke lichtheid
Boekwijt, Naomi Rebekka - Stemmen
Boer, Agnes de - 2000 jaar Oorlog en Strijd in het Oer-IJ-landschap
Boer, Merijn de - Het Surinamedagboek
Bolther, Line Holm & Stine - Voor onze zonden
Boom, Henk - Wij zijn maïs
Börjlind, Cilla & Rolf - Rönning & Stilton 7 - De Samaritaan
Börjlind, Cilla & Rolf - Rönning & Stilton 8 - Het Oog van de Nacht
Börjlind, Cilla & Rolf - Bevroren goud
Börjlind, Rolf & Molly - De duisternis tussen ons
Bøe, Grethe - Mayday
Bosch, Frits - De tromslager
Bosch, Frits - De Jutter
Bossenbroek, Martin - De wraak van Diponegoro
Bossenbroek, Martin - De Zanzibardriehoek. Een slavernijgeschiedenis 1860-1900
Bouwman, Rinske - Een soort eelt
Braam, Conny - De revolutie van Pelle
Brabander, Eric de - Het geluid van naderend onweer
Brabander, Eric de - Urbina
Brekel, Manon van den - Massa-executies op Sulawesi
Brokken, Jan - De tuinen van Buitenzorg
Brokken, Jan - De kampschilders
Brokken, Jan - De ontdekking van Holland
Brouwers, Jeroen - Cliënt E. Busken
Brownlow, John - Zeventien
Brundage, Elizabeth - Het verdwijnpunt
Brusse, Peter - Ach, Engeland - De Brexit Editie
Bryndza, Robert - Erika Foster 7 - Fatale waarheid
Bryndza, Robert - Erika Foster 8 - Dodelijke wraak
Bryndza, Robert - Kate Marshall 1 - Zonder gezicht
Bryndza, Robert - Kate Marshall 2 - Schaduwland
Bryndza, Robert - Kate Marshall 3 - Vallend duister
Bryndza, Robert - Stille angst
Burr, Shelley - In de schaduw
Buruma, Ian - Het Churchillcomplex
Buschman, José - Couperus in de Oriënt
Camilleri, Andrea - De methode Catalanotti
Camilleri, Andrea - De vorm van water
Candlish, Louise - Nieuwe vrienden
Candlish, Louise - Haar woorden
Carter, Chris - De beste vriend
Caspers, Jannemieke - Het Heidi-feest
Castilo, Javier - Het spel van de ziel
Chabot, Sebastiaan - Olifantenpaadjes
Chapman, Julia - Een date met de dood
Chen, Katherine J. - Jeanne d'Arc
Christie, Agatha - De Miss Marple-verzameling - Twaalf nieuwe mysteries
Coben, Harlan - Levenslang
Coben, Harlan - Terugkeer
Cochius, Fotografie: Chrystal - Wandelen en fietsen - In en vanuit Bergen, Schoorl en Egmond
Connelly, Michael - Een gewaarschuwd man
Connelly, Michael - De wet van de onschuld
Connelly, Michael - Renée Ballard 3 - Het holst van de nacht
Connelly, Michael - Woestijnnacht
Connelly, Michael - Eerherstel
Cooper, Robert - The Ambassadors
Cosby, S.A. - Een laatste uitweg
Craven, M.W. - Washington Poe 1 - Brandoffer
Craven, M.W. - Washington Poe 2 - Zwarte zomer
Craven, M.W. - Washington Poe 4 - Dode hoek
Daanje, Anjet - De herinnerde soldaat
Daanje, Anjet - Het lied van ooievaar en dromedaris
Dahl, Arne - Berger & Bloom 4 - Nachtmerries
Dahl, Arne - Berger & Bloom 5 - Vriespunt
Dazai, Osamu - Als mens mislukt
Dark, Alice Elliott - De zomers
Dean, Abigail - Meisje A
Dean, Will - Tuva 1 – De jacht
Dean, Will - Tuva 2 - Zwart zout
Declercq, Matthias M.R. - De ontdekking van Urk
Deen, Mathijs - De Hollander
Dekkers, Midas - Wat loopt daar? - Een biologische kijk op rassen
Dicker, Joël - De zaak Alaska Sanders
Dis, Adriaan van - Vijf vrolijke verhalen
Dis, Adriaan van - De wandelaar
Dis, Adriaan van - KliFi - Woede in de republiek Nederland
Dis, Adriaan van - Adje doet heel druk
Dis, Adriaan van - De rat van Arras
Dis, Adriaan van - Naar zachtheid en een warm omhelzen
Dis, Adriaan van - De kolonie mept terug
Doel, Wim van den - Snouck
Donkers, Jan - Forty Tracks
Dröge, Philip - Moederstad
Dros, Imme - Gisterland
Dros, Imme - Elke reis is een omweg naar hier
Dros, Nico - Eiland van gisteren. Verhalen over Texel
Durlacher, Jessica - De Stem
Dürrenmatt, Friedrich - Justitia
Dusse, Karsten - Het kind in mij wil Mindful Moorden
Edvardsson, Mattias - Een heel gewoon gezin
Edvardsson, Mattias - Familietragedie
Edwardson, Åke - Erik Winter 13 - De dertiende zaak
Eikelenboom, Barend - Geslepen
Egmond, Pia van - Tijd om te gaan
Ekberg, Anna - Het perfecte huwelijk
Ellory, R.J. - De derde kogel
Elstad, Lotta - Ik weiger na te denken
Engberg, Katrine - Wintereiland
Engelen, Theo - Zevenheuvelen
Enger, Thomas - Het boek van de galg
Enger, Jørn Lier Horst en Thomas - Blix & Ramm 2 - Rookgordijn
Enger, Jørn Lier Horst en Thomas - Blix & Ramm 3 - Slagzij
Enger, Horst - Blix & Ramm 4 - Stigma
Enger, Horst - Blix & Ramm 5 - Schuld
Engman, Pascal - Vanessa Frank 2 – Femicide
Engman, Pascal - Vanessa Frank 5 - X
Entius, Yolanda - Om en nabij
Eriksson, Kjell - Ann Lindell 8 - De nacht van het vuur
Ernaux, Annie - De jaren
Ersson, Svea - Hej Denemarken
Esajas, Mitchell - Antonlogie
Essen, Rob van - Ik kom hier nog op terug
Faber, Hans - Van Zandt 3 - De zondaar
Fabricius, Johan - Het gordijn met de ibissen
Fabricius, Johan - Achter in de Molukken
Fabricius, Johan - Dipanegara
Fellowes, Jessica - De Mitford-moorden: Unity
Fenton, Justin - Deze stad is van ons - True crime
Ferrier, Deryck J.H. - In de ban van de bosgeest – Ontmoeting met Panaike
Fexeus, Camilla Läckberg & Henrik - Box
Fexeus, Camilla Läckberg & Henrik - Cultus
Fexeus, Camilla Läckberg & Henrik - 3 - Illusie
Fields, Helen - De laatste die sterft
Fisher, Tarryn - Een eerlijke leugen
Foley, Lucy - Het hotel
Fosse, Jon - Ik is een ander – Septologie III-V
Fossum, Karin - Zwanenzang
Fossum, Karin - Eddie Feber 1 - Lotgenoten
Fossum, Karin - Eddie Feber 2 - Nachtloper
Francis, Michelle - Zijn nieuwe vriendin
Frech, Steve - Wat je ons hebt afgenomen
French, Nicci - De gunst
Frennstedt, Tina - Countdown
Frennstedt, Tina - Cold Case 3 - Vagevuur
Frennstedt, Tina - Cold Case 4 - De laatste foto
Frerichs, Lieneke - Nescio. Leven en werk van J. H. F. Grönloh
Freriks, Philip & Lili - Les chats de Lili – De katten van Lili
Fresen, Ron - Acht jaar Achtuur
Fuglehaug, Randi - Vrije val – Deel 1 Fjordenreeks
Fulpen, Har van - Leven en werken op suikerplantage Mariënburg
Furniss, Jo - File des doods
Galbraith, Robert - Cormoran Strike 5 - Kwaad bloed
Galbraith, Robert - Cormoran Strike 6 - Inktzwart hart
Galbraith, Robert - Cormoran Strike 7 - Stromend graf
Geemert, Ko van - Dor Hout
Urturi, Eva García Sáenz de - Aquitanië – Land van water
Urturi, Eva García Sáenz de - De heren van de tijd
Garschagen, Melle - Stem van het Britse Volk
Geemert, Ko van - Verstoten uit het paradijs
George, Elizabeth - Iets te verbergen
Gerge, Tove - De jongen
Gerritsen, Tess - Rizzoli & Isles 13 - Luister naar mij
Giolito, Malin Persson - Sta ons bij
Goemans, Anne-Gine - Wondermond
Goldsworthy, Adrian - Mare Liberum
Gómez-Bárcena, Juan - Het dorp van de herinneringen
Gómez-Jurado, Juan - De volgende patiënt
Gómez-Jurado, Juan - Antonia Scott 1 - De rode koningin
Gómez-Jurado, Juan - Antonia Scott 2 - De zwarte wolvin
Gómez-Jurado, Juan - Antonia Scott 3 - De witte koning
Gómez-Jurado, Juan - Alles brandt
Gómez-Jurado, Juan - Alles keert terug
Grann, David - De schipbreuk van The Wager
Grebe, Camilla - In Eeuwigheid
Grisham, John - De storm
Groot, Fedor de - Sønderho
Grøndahl, Jens Christian - Dagen als gras
Grunberg, Arnon - Zevenpoot
Grund, Maria - De hoofdzonde
Grund, Maria - Dodendans
Guillou, Jan - De tweede doodzonde
Guillou, Jan - Het einde van het verhaal
Hannah, Sophie - Geen spat veranderd
Harari, Yuval Noah - 21 lessen voor de 21ste eeuw
Hardus, Werner van den Belt en Bob - De schilders van de Duin- en Bollenstreek
Harpman, Jacqueline - Ik die nooit een man heb gekend
Hayes, Terry - Het jaar van de sprinkhaan
Heest, Detlev van - Parkeren in Hilversum
Heijden , A.F.Th. van der - Zogkoorts
Heitman, Mariken - De mierenkaravaan
Hemert, Chantal van - Kuipers & De Bont 1 - Verborgen verleden
Hendriksma, Martin - Aan zee
Hendriksma, Martin - Het geheim van Bols
Hermans, Willem Frederik - Conserve
Hermens, Max - Het verdwijnen van Ferdi Heijen
Higashino, Keigo - Detective Galileo 1 - De toewijding van verdachte X
Highsmith, Patricia - De getalenteerde meneer Ripley
Highsmith, Patricia - Stille wateren
Hoek, Anne-Lot - De strijd om Bali
Hoek, Jacobine van den - Madame, het wonderlijke leven van Marie Tussaud
Holland, Sam - De echoman
Holland, Sam - De 20
Holland, Sam - De poppenmeester
Hollander, Loes den - Wacht maar af
Holst, Christoffer - Bloedrode midzomeravond
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 1 - De Katharinacode
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 2 - De fjord
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 3 - De onbekende
Horst, Jørn Lier - Cold Case Kwartet 4 - Dossier 1569
Horst, Jørn Lier - William Wisting 9 - Grenzeloos
Houellebecq, Michel - Vernietigen
Howard, Catherine Ryan - Je liet mij leven
Howard, Catherine Ryan - 56 dagen
Huff, Philip - Open
Hunter, Cara - Moord in de familie
Huysmans, Sanne - Iemand moest het doen
Iperen, Roxane van - ’t Hooge Nest
Iperen, Roxane van - Brieven aan ’t Hooge Nest
Iperen, Roxane van - De genocidefax
Indridason, Arnaldur - Boven water
Indridason, Arnaldur - Smeulend vuur
Indriðason, Arnaldur - Razende storm
Indriðason, Arnaldur - Het uurwerk
Irving, John - De laatste skilift
Isik, Murat - In de mist van Golden Gate Park
Jachina, Guzel - De trein naar Samarkand
Jackson, Stina - De laatste sneeuw
Jakobsdóttir, Ragnar Jónasson & Katrín - Reykjavik
Jalonen, Olli - De hemelproef
James, Peter - Ik volg jou
Jansen, Han Gieske en Godfried - Wonosoepono
Janssen, John-Alexander - Va-Banque
Jansson, Susanne - Winterwater
Janzen, Michiel - Het Vierde Rijk
Japin, Arthur - Het Stravinsky-spel
Jaquet, Maartje - Ala Sma Tori - Keti Koti Verbeeld
Jehoel, Gaila - Het culturele netwerk van Jan van Scorel
Jensen, Jens Henrik - Oxen 5 - Gladiator
Jimmink, Gerlof Leistra & Patricia - Kees Sietsma uit de schaduw
Johnsrud, Ingar - De peetmoeder
Jonasson, Jonas - Zoete zoete wraak bv
Jonasson, Jonas - De profeet en de idioot
Jónasson, Ragnar - Inktzwart
Jong, Jessica de - De Hollandse studente
Jonge, Freek de - De Zeeuwse jaren
Jonsson, Magnus - De man die met poppen speelde
Jonsson, Magnus - De aasgieren - Een Linn Ståhlthriller
Jonsson, Magnus - De vrouw die alleen jaagde - Een Linn Ståhlthriller
Kager, Maria - De buitengewoon geslaagde opvoeding van Frida Wolf
Kane, Darby - De perfecte echtgenote
Kane, Darby - De laatste uitnodiging
Karlsson, Ørjan - Jakob Weber 1 - Iselin was bijna thuis
Kars, Marjoleine - Bloed in de rivier
Kas, E. - Tribal Memories and the Confusing Numbers in the Old Testament
Kat, Otto de - Autobiografie van een flat
Kepler, Lars - Spiegelman
Kerr, Philip - Hitlers vrede
King, Stephen - Later
King, Stephen - Fairy tale
King, Stephen - Billy Summers
King, Stephen - Holly
Knibbe, Ariën - Het verzwegen verbond
Koch, Herman - Ga je erover schrijven?
Koeleman, Bertram - Dit is jouw tijd
Koelle, Patricia - Het licht in de bomen
Kom, Anton de - Anangsieh - Verhalen van de spin uit Suriname
Kom, Anton de - Vandaag vrij altijd vrij - gedichten
Korsgaard, Thomas - Tue-trilogie deel 1 - Mocht er iemand langskomen
Kortmann, Vincent - Vlees en bloed
Kousbroek, Rudy - Het Oostindisch kampsyndroom
Kouwenhoven, ​​​​​​​Arlette - Van Elburg tot Deshima - Zes eeuwen familie Feith
Kovach, Carla - Gina Harte 3 - Zo’n mooi meisje
Kovach, Carla - Gina Harte 5 - Haar duistere hart
Kovacs, Carla - Gina Harte 6 - Haar laatste fout
Kovach, Carla - Gina Harte 7 - Zwijg als het graf
Kovach, Carla - Gina Harte 8 - Hij ziet jou
Kovach, Carla - Gina Harte 9 - Toen waren er vier
Kovach, Carla - Gina Harte 10 - Jouw laatste wens
Kraaijeveld, Frank - Be Frank. 60 jaar Bintangs
Krabbé, Tim - Onkrijgbaarheid
Kristian, Giles - Waar bloed bevriest
Kuang, Rebecca F. - Yellowface
Kvensler, Ulf - Het hoge noorden
Kwakman, Bas - Flankhond
Labuskes, Brianna - De bibliotheek van verboden boeken
Läckberg, Camilla - Nachtspel
Läckberg, Camilla - Fjällbacka 11 - Koekoeksjong
Lagercrantz, David - Rekke & Vargas 1 - Obscuritas
Lagercrantz, David - Rekke & Vargas 2 - Memoria
Langereis, Sandra - Erasmus - Dwarsdenker
Lankester, Bart - Stakkers & stakers
Lapidus, Jens - Paradijs
Lapidus, Jens - Stockholm Underground 4 - Mr. One
Larsson, Åsa - Rebecka Martinsson 6 - De zonden van onze vaders
Lazaroms, Ilse Josepha - Elders
Leeuwen, Joke van - Alle tijden zijn onzeker
Leuwsha, Tessa - Plantage Wildlust
Leuwsha, Tessa - De wilde vaart
Liefaard, André - De opbouw van een profclub - 1988-1998
Liljestrand, Jens - Zelfs als alles eindigt
Lindell, Unni - Het lege huis
Lippman, Laura - Gebroken vertrouwen
Lloyd, Chris - Eddie Giral 2 - Requiem
Lloyd, Ellery - De club
Lunde, Marja - Het einde van de oceaan
Mandela, Dumani - Op de vlucht voor apartheid
Mangun), Y.B Mangunwijaya (Romo - Het mysterie van Mrs. Indonesia
Marijnissen, Lilian - De winst van alles delen
Marklund, Liza - Poolcirkel
Marklund, Liza - Moeraskou
Marsons, Angela - Kim Stone 2 – Wreed spel
Marsons, Angela - Kim Stone 3 - Verloren meisjes
Marsons, Angela - Kim Stone 4 - Schijndood
Marsons, Angela - Kim Stone 5 - Bloedlijn
Marsons, Angela - Kim Stone 6 - Dolende zielen
Marsons, Angela - Kim Stone 7 - Vermoorde onschuld
Marsons, Angela - Kim Stone 8 - Verborgen waarheid
Marsons, Angela - Kim Stone 9 - Laatste belofte
Marsons, Angela - Kim Stone 10 - Vergeten verleden
Matheson, Nadine - De stille kamer
Melching, Willem - De zelfdenker - Karel van het Reve 1921-1999
Lanen, Pepijn - Gezeik
Leod, Cynthia Mc - Hoe duur was de suiker?
Márquez, Gabriel García - In augustus zien we elkaar
McDermid, Val - Allie Burns 1 - 1979
McDermid, Val - Allie Burns 2 - 1989
McDermid, Val - Karen Pirie 7 - De leugen voorbij
McKinty, Adrian - Het eiland
McCarthy, Cormac - De passagier
Menasse, Eva - Vienna
Meyer, Deon - Bennie Griessel 7 - Donkerdrif
Meyer, Deon - Bennie Griessel 8 - Leeuw
Michallon, Clémence - De stille huisgenoot
Michielsen, Dido - Lichter dan ik
Middendorp, Peter - De kant van Ada
Miles, Tiya - Alles wat ze dragen kon
Miller, C.L. - Een moordgids voor antiekverzamelaars
Mizee, Nicolien - Ik kus uw handen duizendmaal
Mo, Johanna - De Eilandmoorden 1 - De nachtegaal
Mo, Johanna - De Eilandmoorden 2 - De schaduwlelie
Mo, Johanna - De Eilandmoorden 3 - Het donkere woud
Mohr, Jim van der Meer - De schilders van West-Friesland
Morgan, Tica - Mooie Moorden 3 - Kwade Hoek
Morris, Heather - De vrouwen van het kamp
Moser, Benjamin - De wereld op zijn kop, ontmoetingen met Hollandse meesters
Moström, Jonas - Nathalie Svensson 1 - Dodelijk dichtbij
Moström, Jonas - Nathalie Svensson 3 - Middernachtsmeisjes
Moström, Jonas - Nathalie Svensson 4 - Tot de dood ons scheidt
Murakami, Haruki - De stad en zijn onvaste muren
Nesbø, Jo - Koninkrijk
Nesbø, Jo - De jaloezieman
Nesbø, Jo - Macbeth
Nesbø, Jo - Bloedmaan
Nesser, Håkan - Barbarotti 6 - Herfst op Gotland
Nesser, Håkan - Barbarotti 7 - Wie schrijft, verdwijnt
Neuhaus, Nele - Weg naar nergens
Neuhaus, Nele - Sheridan Grant 3 - Tijden van storm
Nicolasen, Lidy - Een onverschrokken leven - De vele hartstochten van Fernanda Willekes Mac Donald
Niekerk, Annemarié van - Om het hart terug te brengen
Nieuwenhuys, Rob - Oost-Indische spiegel
Niewierra, Anya - De Camino
Nijholt, Willem - Een ongeduldig verlangen. Herinneringen
Noordhoek, Wim - De gabardine regenjas
Noort, Saskia - De nazaten
Nooteboom, Cees - Frankrijk. Alle Franse reisverhalen
Nore, Aslak - De erfenis van de familie Falck
Norebäck, Elisabeth - Nadia
Nyström, Peter Mohlin & Peter - John Adderley 1 - Het laatste leven
Nyström, Peter Mohlin & Peter - John Adderley 2 - De andere waarheid
Nyström, Peter Mohlin & Peter - John Adderley 3 - De stille vogel
O’Hagan, Andrew - Caledonian Road
Ohlsson, Kristina - August Strindberg-reeks 1 - Stormwacht
Ohlsson, Kristina - August Strindberg-reeks 2 - IJsbreker
Oksanen, Sofi - Het hondenpark
Olde Heuvelt, Thomas - November
Ollikainen, A.M. - Paula Pihlaja 1 - Waterkoud
Ollikainen, A.M. - Paula Philaja 2 - Speelplaats
Onderdenwijngaard, Arjan - Multatuli leeft in Lebak
Oostrom, Frits van - De Reynaert
Osman, Richard - Voor al uw moordzaken
Österdahl, Martin - De laatste nacht
Overman, Mariska - Noorderlicht
Paasman, Michiel van Kempen en Bert - ALBUM van de Caraïbische poëzie
Pagie, Nathalie - Camping Oosthoek
Pagie, Nathalie - Helsinki
Pagie, Nathalie - Vlissingen
Paretsky, Sara - V.I. Warshawski 10 - Verdwenen
Paris, B.A. - De gevangene
Parks, Adele - Jullie allebei
Parra, Bodil de la - Het verbrande huis
Pasqualin, Björn - Waar rook is
Pauwels, Kim - Blauwe achten
Pedersen, Kim Faber & Janni - Juncker & Kristiansen 2 - Hoogzomer
Pedersen, Kim Faber & Janni - Juncker & Kristiansen 3 - Stikdonker
Pedersen, Kim Faber & Janni - Juncker & Kristiansen 4 - Schaduwrijk
Pefko, David - De gebroeders Maxilari
Perrin, Kristen - Hoe ik mijn eigen moord oploste
Petterson, Per - Mannen in mijn situatie
Pfeijffer, Ilja Leonard - Alkibiades
Poeze, Henk Schulte Nordholt en Harry - Merdeka
Pollack, Robert - De vier elementen
Portegies, Annette - Weerspiegeld in een waterglas - Maurice Gilliams 1900-1982
Post, Elvin - Breekpunt
Rämö, Satu - Rósa en Björk
Ramqvist, Karolina - De berenvrouw
Reitsma, Janke - Alles wordt lichter
Rensburg, Rudie van - Klem
Reybrouck, David Van - Revolusi
Riel, Ane - Beest
Rio, M.L. - Als we schurken waren
Ripley, Sam - De regel van drie
Rankin, Ian - Een web van leugens
Redmond, Roline - De Doorsons
Rehwinkel, Peter - Amalia - De plicht roept
Roberts, Nora - Identiteit
Roberts, Nora - Erfenis
Roberts, Nora - Nachtwerk
Roberts, Nora - Schimmenspel
Roemer, Astrid H. - DealersDochter
Rolfsdotter, Ulrika - Annie Ljung 1 - Duivelsdal
Rolfsdotter, Ulrika - Annie Ljung 2 - Onbegraven
Rose, Karen - In alle onschuld
Rosenfeldt, Hans - Wolfzomer
Rosenfeldt, Hjorth & - De Bergmankronieken 8 - De schuld
Roslund, Anders - Drie jaar
Ryan, Chris - Danny Black 7 - Code zwart
Ryan, Chris - Koud rood
Sarenbrant, Sofie - Emma Sköld 1 - Berouw
Sarenbrant, Sofie - Emma Sköld 2 - Jaloezie
Sarenbrant, Sofie - Emma Sköld 4 - Schuld
Scalia, Christina Cassar - Vanina Guarrasi-serie 1 - Zwart zand
Schepp, Emelie - Jana Berzelius 6 –Sub rosa
Schermer, Marijke - In het oog
Schlikker, Malou Holshuijsen en Roos - Dit komt nooit meer goed
Seeck, Max - De trouwe lezer
Seeck, Max - De ijskring
Seeck, Max - Helsinki 3 - Rancune
Sénanque, Antoine - Askruis
Shafak, Elif - Er stromen rivieren in de lucht
Shriver, Lionel - Waanzin
Siegmann, Machteld - Aloha
Sjisjkin, Michaïl - Mijn Rusland, oorlog of vrede
Skördeman, Gustaf - Geiger
Slaughter, Karin - Valse getuige
Slaughter, Karin - Gewetenloos
Slaughter, Karin - Na die nacht
Slaughter, Karin - Waarom we logen
Smeets, Hubert - Een wonderbaarlijk politicus – Hans van Mierlo, 1931-2010
Smeulders, Eveline Sint Nicolaas en Valika - Slavernij
Smirnoff, Karin - Millenium 7 - De schreeuw van de zeearend
Smis, Paul Christiaan - Harald - Een historische novelle
Smit, Susan - De wijsheid van de heks & De heks van Limbricht
Snoek, Kees - Sjahrir - Wissel op de toekomst
Solstad, Dag - Roman 11, boek 18
Spaan, Alja - Het langzaam voorovervallen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 7 - Zwarte schapen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 8 - Gevallen engelen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 9 - Bittere bloemen
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 12 - We zullen wind erven
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 16 - Satellieten van de dood
Staalesen, Gunnar - Varg Veum 17 - Koude harten
Staalesen, Gunnar - Varc Veum 19 – Waar rozen nooit verwelken
Stefánsson, Jon Kalman - Yellow submarine
Sten, Viveca - Åre-moorden-reeks 1 - Verborgen in de sneeuw
Strömberg, Sara - Sluw
Svernström, Bo - Wie het eerst komt
Sylvester, Joyce - Bent ú de burgemeester?
Tangen, Geir - Dodemanstango
Tangen, Geir - Hartenbreker
Tex, Charles den - De Repair Club
Tex, Charles den - De Repair Club 2 - Trauma
Tex, Charles den - De vriend
Tex, Charles den - Een mooie dood
Theorin, Johan - Strandmoord
Theunissen, Jeroen - Een week
Thomése, P.F. - Black-Out
Timmer, Edwin - Langs de muur van Trump
Timmerije, Anneloes - De mannen van Maria
Toews, Miriam - Nachtgevechten
Tremain, Rose - Eilanden van genade
Truijens, Aleid - Leven in de verbeelding - Hella S. Haasse 1918-2011
Trujillo, Carolina - De instructies
Tudor, C.J. - De anderen
Turner, A.K. - Cassie Raven 2 - Levenslang
Tyce, Harriet - Bloedsinaasappel
Tyce, Harriet - Alles komt goed
Ulstein, Silje - Serpent
Urturi, Eva García Sáenz de - De Witte Stad 5 - De engel van de stad
Vallejo, Irene - Papyrus
Valk, Éva Tuboly en Gerrit - Een fier en frank volk!
Veen, Rob Chrispijn & Herman van - Bevrijdingskind
Verhoef, Esther - De nachtdienst
Verhulst, Dimitri - Bechamel Mucho
Vervoort, Hans - Zo tedere schade…
Veth, Bas - Het leven in Nederlandsch-Indië in 1900
Vis, Jacob - Tandem
Vijverberg, Pauline - De achtste zonnebloemen
Vleuten, Diederik van - Daar werd wat groots verricht
Vlugt, Simone van der - De kaasfabriek
Vlugt, Simone van der - Bloedlijn
Vogel, Marianne - Brecht gaat voor recht
Voos, Lammert - Jericho
Voss, Daan Heerma van - Geen vaarwel vandaag
Voss, Thomas Heerma van - Het archief
Vriend, Eva - Het eiland van Anna - Schokland en de geschiedenis van een thuis
Vries, Joost de - Hogere machten
Vries, Royce en Peter R. de - Ik beloof je dat ik honderd word
Vuijsje, Robert - Salomons oordeel
Vuure, Rob van - Nagelaten Werk
Waard, Elly de - Meestal tussen bomen
Waart, Jules de - Geloof niet alles...
Wahlgren, Anna E. - In haar voetsporen
Walle, J. van de - Beneden de wind – Herinneringen aan Curaçao
Walter, Marthe - Ik wil gewoon mijn moeder terug
Walters, Elena - Thuisgebracht
Ward, Catriona - Onderhuids
Ware, Ruth - De moord in Oxford
Waterdrinker, Pieter - Biecht aan mijn vrouw
Waterdrinker, Pieter - Van huis en haard
Waterdrinker, Pieter - Citroenkip op zondag
Wattel, Froukje - Huismusea van Amsterdam
Webb, Katherine - De verdwijning
Welagen, Robbert - Averij
Whitaker, Chris - Nooit meer zoals het was
Whiting, Rebecca Buxton en Lisa - De filosofes
Wieringa, Tommy - Nirwana
Winter, Fredrik Persson - De Das
Winter, Fredrik Persson - Karma
Wit, Tim de - Wankel Koninkrijk
Winter, Leon de - Stad van de honden
Wohlleben, Peter - De lange adem van bomen
Woud, Auke van der - Het landschap - De mensen
Wouden, Yael van der - De bewaring
Wouthuysen, Willem Campschreur & Ester - Jong in de oorlog
Wright, Alexis - Het boek van de zwaan
Zegveld, Liesbeth - Ik wil de waarheid
Zijl, Annejet van der - Fortuna’s kinderen
Zomeren, Koos van - Gevolgen
Zwaan, Glenn Helberg en Irene - Als ik luister
auteurs, Diverse - Natura Artis Magistra
auteurs, Diverse - Amsterdam in bijna 80 boeken

Conserve's Leessite

Boekbesprekingen en leestips


De laatste skilift - John Irving

Fantasierijke roman onafgebroken boordenvol seksuele beelden

Te lijvige roman had in drieën gehakt moeten worden of sterk ingekort

De nieuwste roman van John Irving wiens roman De wereld volgens Garp – ook verfilmd – de meeste indruk op mij heeft gemaakt (ik recenseerde het in 1980 in het Algemeen Dagblad). In zijn vijftiende roman gaat het weer over zijn geboorteplaats Exeter en New Hampshire. In het boek hoofdpersoon, wordt Adam Brewster meer opgevoed door zijn oma – liefkozend Nana genoemd. Het is, vind ik, ook een erg Amerikaans boek. Met vaste stokpaardjes zoals het worstelen dat vooral mij weinig zegt. Het speelt vooral in en rondom de befaamde skiplaats Aspen. Adams moeder Rachel Brewster (Little Ray) is skilerares en niet veel thuis. Daarom is de rol van zijn oma van groot belang als hij opgroeit, ook zijn roddelende tantes Abigail en Martha. Toch als zijn moeder thuis is en ze in één bed slapen, kunnen ze het goed met elkaar vinden. Ze praten over speelfilms zoals Singin’ in the rain met Gene Kelly en Debbie Reynolds. En de rol van de oudere Mrs. Robinson (Anne Bancroft) in The Graduate met wie Dustin Hoffmann een verhouding heeft als student of over Lex Barker die in talloze Tarzanfilms heeft gespeeld maar ook Old Shatterland – de bloedbroeder van Winnetou (naar de nu onterecht verguisde boeken van Karl May). Een rol die ik mij goed herinner. Lex was ook de verkrachter van Cheryl, de dochter van Lana Turner – die zeven keer getrouwd was – en Lana’s toenmalige vriendje Johnny Stompanato doodstak toen ze veertien was. Cheryl was pas tien toen Lana met Lex trouwde en dertien toen Lana hem eruit schopte. Het schijnt dat Lex ook achter Little Ray aanzat toen Lana en hij logeerden in hotel Jerome in Aspen.

Skilessen

Nicht Nora – die zich het liefst kleedt als een man – onthult dat Adam geen kleinzoon is van een rector, zoals Lew zich graag voordeed, maar gewoon een gepensioneerde leraar is die ophield met praten toen Rachel werd geboren. In dat huis aan Front Street van grootmoeder Nana en de grammaticus emeritus – Rector Leesteken, zoals hij de zwijgende familiegek vaak noemde, was Adam vaak alleen toen Nora naar Northfield was vertrokken en zijn moeder skilessen gaf.

Over de auteur

De eerste roman van John Irving (Exeter, New Hampshire, 1942) De beren los verscheen in 1968. Irving werd drie keer genomineerd voor de National Book Award, die hij in 1980 won voor De wereld volgens Garp. In 2000 kreeg hij een Oscar voor zijn scenario van De regels van het ciderhuis en in 2013 werd hij bekroond met de Lambda Literary Award voor zijn roman In een mens. In zijn werk heeft Irving zich van meet af aan een visionaire, lyrische strijder vóór seksuele tolerantie en alternatieve gezinsvormen getoond. John Irvings romans zijn in meer dan veertig talen vertaald. Zijn bestverkochte boek in alle talen is Bidden wij voor Owen Meany. Irving was lange tijd actief worstelaar en worstelcoach en is opgenomen in de National Wrestling Hall of Fame in Stillwater, Oklahoma. John Irving heeft zowel de Amerikaanse als Canadese nationaliteit en woont in Toronto. De laatste skilift is zijn vijftiende roman.

Adam had de sneeuwschoenloper Elliot Barlow ontmoet in 1956. Hij kon het al direct goed met hem vinden, zeker toen hij hem het boek Grote verwachtingen had gegeven van Charles Dickens. Dat paste helemaal in Adams schrijversambities. Zeventien maanden later trouwde zijn moeder Little Ray met hem. Ze scheelden zeven jaar en Elliot was nog wat kleiner dan haar. Hij was zevenentwintig en Ray vierendertig. Ze had zich niet van de wijs laten brengen door de afkeurende woorden van haar tantes, die een homoseksueel in Barlow vermoedden. Ze was vooral onder de indruk dat Elliot geboren was in Oostenrijk. Zijn ouders hadden eveneens schrijversambities en een paar Duitstalige misdaadromans geschreven zoals The Kiss in Düsseldorf, een kus van twee SA-mannen. De Barlows waren indertijd aangesteld als verbindingsofficieren tussen de Amerikaanse zaakgelastigde en de Kriminalpolizei, omdat de Amerikaanse ambassade was gedegradeerd tot gezantschap in Wenen in 1924. De Barlows verlieten het Oostenrijkse St. Anton in maart 1938, onmiddellijk na de annexatie van het land door nazi-Duitsland. De befaamde skileraar Hannes Schneider verhuisde zijn skischool vanuit Oostenrijk naar Cranmore Mountain in Noord-Conway, waar ook een grote schare Noren aanwezig was. De kleine Barlow ging op zijn negende naar school in New Hampshire, waar op dat moment zijn Duits beter was dan Engels. In St. Anton had hij steeds op een Duitstalige school gezeten.

Hilarisch

De avond voor de bruiloft, en na de repetitie van de trouwerij, waarop Adam de ringendrager was en getuige, verliep hilarisch tijdens het Exeter-repetitiediner in de feesttent van Exeter Inn. Zo hoorden de tantes, Little Ray, de Barlows en de rest van de familie de orgasmekreten van Em, de vriendin met wie nicht Nora ‘het’ deed. Zelfs zo erg dat de uit het lood geslagen serveerster het niet meer had. ‘Dat was geen vluggertje,’ sprak Molly de sneeuwcatbestuurder tegen niemand in het bijzonder. Alsof het niet genoeg was gooide neef Henrik een cupcake naar Em toe, toen het liefdespaar terug was. De cupcake was van chocolade, overgoten met cranberryglazuur’en belandde echter op het witte schort van de serveerster. De cake raakte haar onderbuik tegen het dienblad dat ze droeg. Dat viel met de dessertborden en lege glazen. Ze gilde daarbij, zeker omdat het plakkerige glazuur een rode kleur had, ook op haar handen belandde. Ze dacht vermoedelijk dat het bloed was. Ze lag jammerend in foetushouding. Em barst daarbij in tranen uit, ontroostbaar in Nora’s armen. Haast onaangedaan bespeelde een eenzame, oudere man in lederhose en veer uit zijn hoed als Oostenrijkse citer-Meister de Bruiloftsmars en fragmenten uit The Third Man. Een film gebaseerd op het boek van Graham Greene met melancholieke muziek uit Wenen. De man zou ongetwijfeld de volgende dag ook van de partij zijn bij de bruiloft en moest vast en zeker gevraagd zijn door de Barlows. Dat beloofde wat. Niemand had overigens verwacht dat de man die zich rector noemde en nu dementerend in luiers liep, dodelijk getroffen zou worden door een blikseminslag. Ray – die intussen een lesbische relatie heeft met Molly – gaat met haar bruidegom Elliot Barlow op huwelijksreis naar Het Klif.

Muurbloempje

Hoewel Adam voor zijn leeftijd een beetje achterloopt bij meisjes, wordt hij speciaal aangetrokken door het zwakke geslacht dat in de danszaal een muurbloempje blijkt te zijn. Zoals Sally met haar grote borsten. Vrijen op de zolderkamer lukte aardig totdat de geest van wijlen rector – van eigen zeggen – Brewster tevoorschijn kwam en Sally en Adam in ondergoed lagen. De reactie van Sally was er een van kattengejank. Ze zocht haar heil in de badkamer, maar lag voor de deur. Die moest Nana’s hulp Dottie eruit halen voordat ze bevrijd kon worden. Dat kon wel een mooi verhaal worden, beaamde Elliot tegenover Adam. De tweede, Rose, had een horrelvoet. Ze worstelde met de steile zoldertrap. Toen Adam als eerste zijn kleren uitdeed en alleen zijn boxershort aanhield, deed Rose niets. Toch gingen ze vrijen, maar Rose begon spierspasmen te krijgen. Zeker toen de geest van de luierman tevoorschijn kwam. Het gegil kwam volgens Nana‘s hulp Dottie niet ‘retezeker naar seks’ en Rose belandde met haar slipje naar beneden op de zoldertrap. Bij het eten van Nana’s stoofschotel zei Rose dat ze er niet van hield om een spierverslapper te nemen omdat ze er slaperig van werd. Carolline was de volgende vriendin. Lang en met krukken vanwege een rechterknieblessure opgelopen bij het hockeyen, waarna de meniscus was verwijderd. Caroline wilde naar het skioord waar Ray en Molly verbleven. Daar bedreven ze de liefde op de futon in de televisiekamer nadat Ray en Molly naar bed waren gegaan. Caroline liet zich zakken op de penis van Adam. Hij lag op zijn rug, waar een condoom om zat, met haar rechterbeen gestrekt. Ze vond het geslachtsdeel ‘schattig’ maar verwachtte dat ie nog groter zou worden. Plotseling klapte ze dubbel en moesten Ray en Molly tevoorschijn komen, Molly boog zich over Caroline’s knie. Ondertussen was de penis voor Adams gevoel kromgebogen en pijnlijk. Volgens Molly zitten in een penis geen spieren, alleen buisjes en bloedvaten. In een piemel kunnen bloedvaten scheuren. De verwonding kan genezen met behulp van littekenweefsel, maar dat weefsel is niet erectiel, dat wil zeggen dat het niet kan uitzetten of uitrekken, in dat geval moet het worden geopereerd, althans volgens Molly. Maar meestal gaat het vanzelf over. Dus gewoon in de gaten houden, als er een verkleuring optreedt en dan aan de dokter laten zien, zegt Molly. Caroline ging met een vuilniszak om haar been onder de douche. Adam bracht haar naar huis. Tijdens de lange autorit naar New Hamsphire zei ze weinig, want ze sliep de hele tijd. Haar ouders bleven in huis toen hij Caroline afzette. Ze zouden wel denken: de zoon van de lesbienne, de vrouw met die kleine man en grote vriendin. Of zat de homofobie alleen in Adams hoofd? Meer dan ‘tot kijk’ zei Caroline niet. Adam hoefde niet lang te tobben want Elliot had een meisje ontmoet met wie hij kennis moest maken: Maud, die bij het veldlopen viel en achter haar een hele reeks op de sintelbaan. Zij had twijfels over haar gevoelens. Of ze nu lesbisch was of niet, sinds Helen haar voortijdig had verlaten. In het vrijen met Adam was ze veel gepassioneerder dan gedacht, maar met haar arm in gips gaf ze hem ongewild slaag, zodat hij gewond raakte in zijn gezicht en Molly en Ray het bloed op zijn gezicht moesten verwijderen. Jasmine daarentegen, was een vrouw die veel ouder was dan Adam, maar vol wrok zat over een ex-vriend. Tegen hem zei ze: ‘Jij met je muispikkie, Harold!’ Ze zou ook wel vatbaar kunnen zijn voor het zien van geesten, zoals de luierman.

Irvings passie

Ik ben geen groot liefhebber van Irvings beschrijvingen van het worstelen, een passie van hem. Zijn stiefvader Elliot bleek er een meester in. En als hij zich in vrouwenkleren hult, iets wat hij als kind al wilde doen (Ray denkt zelfs dat hij altijd al een vrouw was in mannenkleren) weet hij als hij een pizza afhaalt een opdringerige scheepswerfarbeider van zich af te slaan. En hem twee schouders uit de kom en twee gebroken sleutelbeenderen te bezorgen, meldt de Exeter Town Crier. Als hij door twee brutale jonge jongens wordt benaderd en een handtastelijke visverkoper, weet hij van alle drie de pols te blesseren, melden Politieberichten en bij de visverkoper een scheur in de pols, hetgeen betekende dat alle drie geopereerd moesten worden. Worstelcoach Dearborn legt Adam uit hoe Elliot te werk is gegaan. Het enige dat hij vreest is dat hij een keer gepakt zal worden, want hij is gek op zijn stiefvader. De krant meldt al dat de verklede vrouw rondrijdt in een Kever, de auto van Elliot.

Het meest dramatische moment van de vriendschap die Adam heeft met Matthew Zimmermann is, is dat hij naar Vietnam moet vertrekken om tegen de Vietcong te vechten. Molly en Ray die ook zeer op Zim gesteld zijn, want Zim logeert vaak bij hen, willen eigenlijk in zijn knie schieten zodat hij thuis kan blijven. Maar net als zijn vader die kolonel is en actief in de Tweede Wereldoorlog neemt Zim zijn verantwoordelijkheid en zegt daarom dapper, zij het met enige moeite: ‘Ik word geacht een tweede luitenant te zijn, ik ben degene die geacht wordt op mijn peloton te passen.’ Zim werd 25 in oktober 1967. Hij ging op 13 december 1967 naar Vietnam met de 101st Airborne Division en stierf op 18 februari 1968 aan ’verwondingen opgelopen tijdens een gevechtsmissie waarbij zijn eenheid onder vijandelijk vuur kwam van handvuurwapens en raketwapens, terwijl er werd gezocht naar het stoffelijk overschot van een vermiste soldaat van zijn eenheid.’ Hij was dus gestorven op zoek naar een lijk van een vermiste soldaat te midden van een raketaanval en onder vuur van handvuurwapens.

Rouwbijeenkomst voor Zim

Adam en Elliot bezoeken de rouwbijeenkomst bij Zims familie in New York, hij kent huishoudster Elmira van een eerder bezoek. Ze maken kennis met zijn verloofde met de Franse naam Francine De Courcey, die concludeert dat Zim misschien was afgekeurd wanneer hij de kapotte handen had gehad van Adam of de geringe lengte van de sneeuwschoenloper. Dan had hij nu nog geleefd, als Zim niet aan het eind van zijn jeugd was gegroeid in lengte, concludeert ze somber. De kolonel ontmoetten zij als ze beneden met Elmira soep en broodjes meenemen en servetjes die uitgedeeld worden aan daklozen. De kolonel en Elmira kennen ze allemaal. Adam en Elliot besluiten niet terug te keren naar de droevige bijeenkomst en naar het appartement van de Barrows te gaan. Dakloze Lucy loopt met hen mee en loodst hen naar het juiste spoor op Penn Station. Adam heeft dan nog zijn bagage mee uit Oostenrijk (twee rugzakken en een plunjezak beplakt met Canadese stickers, waardoor hij beter in Europa meer als Canadees dan als Amerikaan wordt gezien), waar hij als onderzoeker heeft meegewerkt aan een film over een boek van de Barrows, de ouders van Elliot. Dat concludeert een jonge zakenjongen in de trein, die opmerkt: ‘Of ben je weer zo’n klojo die de dienstplicht wil ontlopen?’

Als oma Mildred Brewster (Nana) op haar 99ste steeds verder gaat dementeren, ze herkent haar zusssen Abigail en Martha niet meer, is verhuizing naar het verzorgtehuis River Bend onoverkomelijk. Ze krijgt een kamer die uitziet op een golfterrein en niet op koeien, waar ze een hekel aan heeft. Ze vraagt aan Dottie of ze de luier van de nep-rector nog heeft verwisseld, maar die is al jaren dood. Als een verpleegkundige van het tehuis Adam belt dat ze is ‘heengegaan’, is dat al lezend in Moby-Dick (of Moby Dick zonder verbindingsstreepje), welk hoofdstuk vraagt Adam zich af, of is ze slapend overleden. Duidelijk is ‘dat toen (verpleegster) Emmanuelle bij haar ging kijken, je grootmoeder was heengegaan met dat dikke boek,’ vertelt een van de oudere verpleegkundigen. Adam zegt dat hij te doen heeft met Emmanuelle. Volgens zijn moeder Little Ray was Emmanuelle een stripper die te koop liep met haar kont en tietjes. Het tehuis had haar in ieder geval naar huis gestuurd. ‘Ze komt er wel overheen,’ zegt de verpleegkundige.

Schrijfopleiding

Adam doceert aan de Schrijfopleiding in Iowa en behandelt met zijn leerlingen had blad New Century Review, dat een kortverhaal van zijn studenten had geplaatst. Daarin had hij voor het eerst Emily MacPherson’s (Em, de partner van zijn nicht Nora) proza gelezen, over een tienermeisje dat wild ligt te dromen. Ze voelt zich seksueel aangetrokken tot een van haar vriendinnen, maar durft niet het initiatief te nemen. Haar moeder zegt zichzelf verschrikkelijk te vinden omdat zowel zij als haar man homoseksueel zijn. De volgende nacht droomt de tienerdochter van haar pummelige vriendje. Adam besluit Em te schrijven over haar proza. Vanaf dan blijven ze elkaar – als schrijvers – brieven sturen. Veel over de seksualiteit – Em en Nora zijn lesbisch net als Little Ray en Molly en sneeuwschoenloper Elliot transformeert zich steeds verder als vrouw en heeft een aantal hechte homovriendjes. Ondertussen heeft Adam steeds meer het vermoeden dat acteur Paul Goode zijn vader moet zijn. Hij lijkt er op hem. Zullen Little Ray en hij een nacht hebben doorgebracht in het Jerome Hotel en hem hebben verwekt? Paul Goode was 46 toen hij de film The Kindergarten Man deed, waarin uit kleuterklassen kinderen van welvarende gezinnen worden gegijzeld met de bedoeling de families losgeld te laten betalen. De hoofdrol in de film is voor Clara Swift. De jonge vrouw die sprekend op Adams moeder lijkt. Zou Paul Goode haar speciaal hebben gevraagd om de schoonheid van zijn moeder te laten evenaren?

Treinongeluk

Adam gaat met Elliot, de sneeuwschoenloper, naar Wengen in de Zwitserse Berner Alpen, waar Molly en zijn moeder al zijn om te skiën. Een nieuw gebied voor de kleine Barlows, de ouders van Elliot. De sneeuwschoenloper nam een eigen traject en volgde een tandradspoor. Adam schreef ‘s morgens eerst aan zijn roman om een lastig hoofdstuk af te maken, voordat hij erop uitging. De skiërs trokken hun eigen plan, eerst samen met Molly en Little Ray, daarna alleen. Toen Adam de stationschef van Allmend ontmoette, werd hij hartelijk begroet. Tot die een bericht kreeg over een lawine, die een trein had geraakt. Een drietal passagierswagons waren van de rails gestoten. En Adam hielp mee hen te ontzetten. Een Duits jongetje riep steeds maar: ‘Man muss ihnen helfen!’, maar er waren geen passagiers meer, iedereen was eruit. Terug in het hotel zei hij het weer toen hij het gezicht van Elliot, inmiddels een complete vrouw, herkende en het had over ‘ihre kleine Gesichte’ en dat hij ze ‘am Fenster’ had gezien. De kleine Barlows waren nog niet terug, het zou kunnen zijn dat zij ergens bij de trein te vinden waren. Adam gaat met Elliot en de oude pistewacht mee met twee politiemensen. Het vermoeden is dat de Barlows zijn overvallen door de lawine en door de trein zijn meegesleurd, wat verklaart dat ze onder de omgevallen wagon zijn beland en hun bevroren gezicht gezien door het jongetje. Inderdaad worden ze daar gevonden. Dood. De sneeuwschoenloper ziet in hun gezicht een soort van ‘maniakale verrukking’ wat hij/zij verklaart als intense vreugde of opluchting dat hun kind hen heeft overleefd. Ze gaan Ray vertellen wat de Barlows is overgekomen, Molly zegt dat het echt tijd wordt dat Adam weer met haar gaat skiën, nadat de agenten nog een keer het bordje ‘Eintritt verboten’ hebben neergezet bij de wagons. De volgende dag worden ze ongetwijfeld weggehaald en de lichamen van de Barlows geborgen. Adam kan weer leren skiën. ‘Je kindertijd is pas voorbij als je onder de trein ligt – ‘unter dem Zug.’

Geweerschoten

Elliot en Adam zijn er getuige van tijdens de voorstelling van Twee potten, een praat in de Gallows dat de rechtse Emory Trowbridge het geweer richt op Em (Emily MacPherson), maar als Nora dat ziet, beschermt ze haar en wordt ze in haar hart getroffen. Daarna slaat hij de hand aan zichzelf. Een schokkend gebeuren. Em is later aangehouden als ze demonstreert met het Stop de Kerk-protest in de St. Patrick’s waar de mis gecelebreerd wordt door kardinaal O’Connor, de aartsbisschop van New York. En bezocht door burgemeester Koch, door hen Kots genoemd. De nieuwe burgemeester David Dinkins en Mario Cuomo, gouverneur van New York, ‘betreuren’ het protest. Als Adam en Elliot uit eigen beweging met de politie naar het bureau lopen (van de 4500 demonstranten zijn er 111 gearresteerd en dezelfde avond weer vrijgelaten) en ze niet gearresteerd worden, maar gebracht worden naar een kamer waar Em zit te schrijven en niet ophoudt, zegt een agente. Ze zal ook geen taakstraf krijgen, want ze praat niet. Ze had alleen niet met een doos moeten lopen, waarin brieven van haar vader an de kardinaal onder het motto: ‘Eminentie, leest u alstublieft de brieven van mijn vader, hij is stervende.’ Als ze de brieven wil aanbieden kan ze die beter met een touwtje aan elkaar binden en dan aanbieden, zegt een van de vriendelijke agenten. In de brieven op het bureau noemt ze Adam en Elliot haar beste vrienden. Ems vader, de homofoob, overlijdt in een hospice. Zij erft zijn huis in de binnenstad van Toronto en heeft geweigerd om het te verkopen. Vanuit het bureau nemen Adam en Elliot Em mee naar huis. Binnenkort zal Adam verhuizen naar Vermont om daar te gaan wonen met Grace en vader worden. Hij zal gelukkig worden met de uitgeefster of heeft Grace haar eigen agenda? Hoe zalu zo’n leven eruitzien. Het kan een nieuwe start zijn. Adams kans op een normaal leven, denkt hij.

En zo gaat het boek nog pagina’s lang door. Het is fascinerend, maar tegelijkertijd dodelijk, omdat het verhaal niet stopt maar veel te lang doorloopt. De verteller kent geen beperking. De omvang van het boek van 1002 pagina’s blijkt uiteindelijk veel te lang. Beter was het geweest als het in drie stukken zou worden gehakt, zodat er drie delen van plm. 333 pagina’s zouden komen of het zou sterk moeten worden ingekort, wat de leesbaarheid ten goede komt. Vergelijk het eens met De wereld volgens Garp, een fabuleus boek, van 533 pagina’s, waarmee Irving niet voor niets wereldfaam verwierf. Zo was het boek ook leesbaar gebleven. Recent las ik Inktzwart hart van Robert Galbraith (J.K. Rowling), 1180 pagina’s dik. In dit geval helemaal niet erg want Rowling is een auteur die de vaart en spanning erin houdt, een gave. Maar Irving doet dat niet. En dat is de makke van deze roman. Zoals Jan Donkers in de NRC concludeert: er ontbreekt een redacteur die het manuscript terug had kunnen brengen tot de ware proportie. Jammer dat noch de oorspronkelijk uitgever Simon & Schuster nog de Nederlandse uitgever daar serieus naar heeft gekeken. Na 612 pagina’s te hebben gelezen over homo’s, het ombouwen van een man tot vrouw, voorstelling van potten in een theater, waarbij de een praat en de ander niets zegt, de eindeloze seksuele geschillen met de kardinaal van New York. Het is een beetje te veel van het goede. Wat overheerst zijn de goed getekende hoofdpersonen, ski-ster Little Ray, haar lesbische partner Molly en de allesverteller Adam Brecker en sneeuwschoenloper Elliot Barlow die langzamerhand van intelligente man tot elegante vrouw omgevormd wordt. En de tolerante wereld om hem accepteert dat, een verdienste. Ook dat hij als bijna-vrouw de onheuse aanvallen van buiten als worstelaar moeiteloos pareert.

Het is enerzijds een heel rijk boek, maar het is ook te veel van hetzelfde. Iets dat een heel strenge redacteur had kunnen voorkomen. Wie weet was daarmee het boek gered en had het een talentvolle schrijver als John Irving behoed voor een te dik boek, overkill kan nu eenmaal killing zijn. En dat had niet gehoeven.

John Irving – De laatste skilift (in 2022 verschenen als The Last Chairlift bij Simon & Schuster) is vertaald uit het Engels door Luud Dorresteijn, Hans Kloos en Inge Pieters, 1002 pagina’s, ISBN 978 90 295 48175, uitgeverij De Arbeiderspers, € 29,99, november 2022

 

Wilt u reageren op deze recensie? Klik hier!

Uitgeverij Conserve


Sinds 1 januari 2019 is een gedeelte van het fonds onderdeel van Singel Uitgeverijen, Weteringschans 259, 1017 XJ Amsterdam.

Kantooradres:
Tureluur 12, 1873 JW Groet (gem. Bergen)
telefoon: 072 - 509 3693
info@conserve.nl

KvK: 37051556

ABN AMRO
IBAN NL54 ABNA 0438 7594 94

Algemene Voorwaarden

Distributie:


Regiotitels: Conserve en Goud van Oud bij Depot Compact Centraal Boekhuis en bij www.conserve.nl

Uitgevers Conserve:
Ingrid en Kees de Bakker

Vermelde boekprijzen zijn inclusief BTW, exclusief verzendkosten - Bij bestellingen boven € 19,99 is de verzending gratis, behalve voor zendingen naar het buitenland.
Prijswijzigingen en tikfouten voorbehouden - © 2024 - Uitgeverij Conserve - Website door Netweters