Vrije val – Deel 1 Fjordenreeks - Randi Fuglehaug
Veilig skydiven is moeilijk als de lijnen van je parachute zijn doorgesneden
Onthulling dader komt laat wanneer het vernuftig gesponnen web uiteengerafeld wordt
Eerste deel in de Fjordenreeks van de debuterende Noorse auteur Randi Fuglehaug dat zich afspeelt in de Noorse winterskiplaats Voss. Ik was daar ooit in Fleischer’s als discjockey in 1969. Het was twintig graden onder nul, veel zon en geen wind. Mooi aangenaam weer buiten. De jongen met wie het georganiseerd werd heette Lars Saetre. Zelf had ik ook een column ove3r muziek in Bergens Arbeiderblad. Later kwamen mijn vrouw Ingrid en ik hem weer tegen toen we – met drie weken lang regen – kampeerden in Balestrand. Lars studeerde letteren en was gefascineerd door het werk van Knut Hamsun en doceert nu, als hij inmiddels niet gepensioneerd is, nog aan de Universiteit van Bergen. We hebben nu zo nu en dan contact via Facebook. Een winterse foto met sprookjesachtige lichtjes van Voss heb ik nog gekregen van de VVV in Voss en gebruikt voor het omslag van een special over Scandinavische literatuur in Boekblad waar ik eindredacteur van was in de tachtiger jaren. Daaraan werkte o.a. ook Amy van Marken mee, befaamde autoriteit en hoogleraar Scandinavische Letteren.
Voss is de geboorteplaats van Randi Fuglehaug. Haar eerste boek gaat over skydiven, parachutespringen vanuit een vliegtuig. Vier vriendinnen maakten er traditiegetrouw een show van. En gingen nu op zondag gekleed in Noorse klederdracht. Drie komen behouden aan op de grond. Van de vierde bleek dat alle lijnen die aan de parachute zaten doorgesneden waren net als die van de noodparachute. Verslaggever Agnes Tveit, die eerder werkte bij Verdens Gang (VG) in Oslo en nu bij Avisa Hordaland krijgt deze vertrouwelijke informatie van haar vriend Viktor Vormedal die bij de politie werkt. Hij staat buiten nadat ze de twee dagen na het ongeval op dinsdag de persconferentie van de politiechef van Voss Sigmund Storedal bijwoonde. Storedal zegt dat het nu een moordonderzoek wordt. De persconferentie trekt ook de landelijke Noorse pers. Zo is Tor Erik Åkervold Oslo aanwezig namens Verdens Gang. Ze heeft met deze starreporter gewerkt en hij zegt meteen: ‘Dus hier heb je je verstopt?’ Ja, zegt Agnes. ‘Welkom op de boerderij!’ Tor Erik vraagt zich af of haar agenda niet vol staat met fancy fairs waarover ze moet schrijven. Agnes doet alsof ze het geestig vindt. ‘We zien elkaar nog wel’. Toen ze zich omdraaide leek het of ze gehinnik hoorde. Zinspelend op het verhaal dat ze ooit voor VG zou schrijven over twee paarden die in een meer waren beland, een had het overleefd. Åkervold wilde een foto van het dode paard, maar dat had ze niet. Agnes en de fotograaf zagen er geen verhaal in. Toen ze terug was gekomen en niets had, schudde hij het hoofd en sprak twee weken lang niet met haar.
Het slachtoffer is Veslemøy Liland, moeder van twee zoontjes van anderhalf. Vlak nadat het toestel opsteeg waaruit ze zou springen zag ze een man, was hij het nou? ‘Het werd tijd dat ze zichzelf redde, voor zichzelf sprak, zichzelf verdedigde.’ Eenmaal uit het vliegtuig gesprongen vloog ze een beetje vooruit voor de anderen, wierp de pilotparachute uit en wachtte op de welbekende onaangename ruk, maar hij kwam niet.
Omdat haar parachute niet open is gegaan valt ze te pletter te midden van het festivalpubliek dat het jaarlijkse Ekstremsportveko bijwoont. De andere drie van het viertal landen wel gewoon. Agnes krijgt een telefoontje dat dit festival moet ophouden. ‘Ekstremsportveko moet afgeschaft worden. Mensen wagen hun leven, terwijl anderen door ziekte moeten vechten voor hun leven.’ Birger Flakne, directeur van Ekstremsportveko, houdt zich kort na het ongeval op de vlakte in zijn reactie, nadat Viktor daarvoor de pers te woord stond namens de politie.
Veslemøy ziet er na de val uit als een lappenpop .Aan de linkerkant was haar schedel ineengedrukt. Tussen haar neus en achterhoofd zit bijna niets meer. Haar linkerbeen ligt in een hoek waarin geen enkel been hoort te liggen. De chef van de politie zegt dat hij niet verrast is. Mensen krijgen een adrenalinekick als ze dit doen zegt hij. Ze wagen hun leven, zoals een Duitser ooit hing aan een berk, zijn leven aan een draadje. ‘Gelukkig dat het maar zelden zo slecht afloopt als vandaag.’
De auteur
Randi Fuglehaug (Voss, 1980) is journalist en redacteur. Ze was correspondent in de Verenigde Staten voor de Noorse krant Dagbladet en schreef voor verschillende kwaliteitsdagbladen en --magazines. Ze groeide op in Voss, maar woont en werkt tegenwoordig in Oslo. Vrije val is deel 1 in de Fjordenserie.
Hoewel Veslemøys man Steven Smith algauw de eerste verdachte lijkt te zijn, weet niemand wie de parachutelijnen heeft doorgesneden. Agnes praat met de drie achtergebleven vriendinnen die de sprong als parachutespringsters overleven, in de grote als chalet gebouwde villa in Palmafossen (Fredrik en zij zouden zo’n plek ook wel willen). Op de etage van Katherine – bijgenaamd de Kat -Bøe geven zij, Gro Skutle en Joni Roberta Farestveit – alle drie in shock – hun eerste reactie aan Agnes. Ze voelen zich alle drie ‘klote’ en begrijpen niet wat er gebeurd is. Gelukkig is Agnes gewend om mensen te interviewen in een persoonlijke crisis. Hun houding is ook zo anders dan op de dag van Veslemøys vrije val, echt terneergeslagen. Ze hadden de sprong tot in detail doorgenomen, keer op keer. En Veslemøy de formatie op de gebruikelijke manier uitgevoerd. Toen de parachutes open moesten hadden ze elkaar losgelaten, zodat de parachutes elkaar niet zouden raken. Ze hadden zich nooit zo beroerd gevoel tot ze zagen dat een van de vier parachutes niet openging…. Als Agnes weggaat ziet ze een foto met de vier meisjes, ze vertoonden een saamhorigheid, die nooit gedeeld door anderen kan worden.
Als een van de eerste verdachten wordt Steven Smith verhoord. Volgens Agnes’ vriend Viktor kan de zaak snel worden opgelost na overleg met de landelijke Kripos, want Smith was een onverbeterlijke waaghals die uit de skydiveclub was gegooid na een conflict. Ook Gro is niet zijn grootste fan. Ze noemen Steven, die uit Nieuw-Zeeland komt, de crazy kiwi. Steven heeft Joni, een van de vier springsters, gevraagd om zo lang als hij verhoord wordt op de tweeling te passen. Veslemøy heeft veel voor Joni betekend. Er waren tijden dat ze niet zonder haar kon. Ze vindt het wel fijn dat ze nu in het huis iets voor haar kinderen kan doen. Joni (vernoemd naar zangeres Joni Mitchell) is in het dagelijks leven universitair hoofddocent in Oslo. Eigenlijk hadden Joni en Veslemøy internationale ontwikkelingshulp gaan studeren, maar dat viel in het water doordat Veslemøy Steven tegenkwam en toen kwam er niets meer van de plannen terecht. Joni belandde daarna in Parijs en hielp de Franse wijnboeren met hun omzet.
Voor het van start gaan van het Ekstremsportveko-festival hadden de raftingcentrum en de paragliderclujb het initiatief genomen samen met de skydiveclub en de kajakclub, dus er wordt meer georganiseerd dan skydiven alleen. Zo is er extreme sport voor de jeugd en een windtunnel Voss Wind waar mensen het gevoel krijgen om in een veilige omgeving een vrije val te krijgen. Ook wordt er een kajakwedstrijd gehouden bij de Asbrekkgjelet (alt voor hoofdletter A met een rondje erop), kortweg Moneydrop, een waterval waar Agnes spreekt met organisator Birger Flakne wiens festival inmiddels het festival van de dood genoemd wordt. Er komt een kajak vanuit de steile stroomversnelling naar beneden. Flakne heeft 25 gemiste oproepen en vertelt over Steven Smith, die het niet zo nauw neemt met de veiligheid van hemzelf en anderen. Bij de skydiveclub laat Birger daarna zien dat het niet zo moeilijk is om te knoeien met de hoofdparachute of de reserveparachute. Om dat te ontdekken moet je minimaal gecertificeerd materiaalcontroleur zijn oftewel MC. Als je de zaak voor de gek houdt moet je de verzegeling kunnen omzeilen. Zodat de eigenaar niet kan zien dat iemand aan de parachute heeft gezeten. Het merkteken op de verzegeling telt drie letters. Iedere MC heeft dus zijn eigen unieke lettercombinatie. Daaraan zou je kunnen controleren wie aan de parachute heeft gezeten, tenzij de dader de sporen heeft gewist door de reserveparachute te verzegelen. Steven Smith is een gecertificeerde MC. Net als Veslemøy, Joni, de Kat en hijzelf. Het meest vermoeiende is het inpakken van de parachute, dat gebeurt doorgaans door Polen, die krijgen vijftig of zestig kronen per parachute. Het inpakken kost een half uur, maximaal een uur.
In Verdens Gang staat het bericht dat het Ekstremsportveko nagenoeg failliet is. Daar is Birger Flakne niet erg blij mee zijn. Aan Agnes vertelt hij dat Steven en Veslemøy de dag voor de moord ruzie hadden, dat hoorde hij buiten vanuit hun raam. Degenen die het ook hoorden vonden het raar dat de tweeling die lag te slapen er niet wakker van werd.
Dan ziet Agnes bij haar vriendin Ingeborg een foto waarvan ze denkt dat het Kathrine Bøe is met haar toenmalige vriend Vegard Saue. Maar als ze goed kijkt is het niet Kathrine die hem omhelst maar Veslemøy. Wat ze ontdekt is dat Veslemoy nog op dezelfde dag aangifte had gedaan tegen Vegard, die inmiddels landsadvocaat is geworden. Steven Smith heeft intussen zijn hart gelucht bij Agnes en wil dat ze op zoek gaat naar de ware dader. Ze zegt dat hij op de politie moet vertrouwen. Van haar baas Eskildsen mag ze zich niet meer bemoeien met de moord en wordt naar een voetbalwedstrijd gestuurd, waarbij ze politieman Viktor vraagt met haar mee te gaan. Het is wel apart dat haar chef-redacteur het huwelijk heeft bijgewoond van Vegard Sue (vriendjepolitiek?). Na de begrafenis van Vesemøy belt Agnes hem in de auto over de verkrachting van Vesemoy (idem), waarop de landsadvocaat woedend wordt over het aangifteverhaal. Die werd twintig jaar geleden weliswaar gedaan maar daarna meteen weer ingetrokken. ‘Dit kleine rotdorp gaat niet nog meer voor mij verkloten dan het al gedaan heeft!’ roept hij uit. Agnes verontschuldigt zich dat ze hem lastigvalt en verbreekt de verbinding. Omdat de chef van de lokale krant gezegd heeft dat ze niet meer over de moord mag schrijven, neemt ze ontslag en besluit weer voor VG te werken als freelancer.
Op een nieuwe persconferentie maken Storedal en de landelijke Kripos bekend iemand van ruim veertig te hebben gearresteerd voor de moord op Veslemøy maar vertellen niet wie. Ook Viktor wil niets verklappen aan Agnes. Wel dat de landsadvocaat bij de politie is geweest en gezegd heeft dat niemand hem kan dwingen om een verklaring af te leggen volgens het Wetboek van Strafrecht, paragraaf 230. Agnes heeft in het ziekenhuis nog een gesprek met Katherine Bøe, maar durft het niet meer te hebben over de verkrachting. Ze wist wel dat Veslemøy en Vegard kort iets met elkaar hadden gehad, er was vast te veel gedronken, dat blijkt uit een foto die haar vriendin Ingeborg heeft. Veslemøy en Katherine en zij hebben het er nooit meer over gehad.
Langzaam wordt duidelijk dat de zaak ingewikkelder in elkaar zit dan verwacht en de verhouding onderling tussen de vier bewierookte vrouwelijke skydivers ook gecompliceerd. Het lijkt erop dat Katherine het slachtoffer zou moeten zijn van de moordaanslag in plaats van Veslemoy. Want Katherine had haar aangeboden haar parachute over te nemen, daarvan waren de lijnen doorgesneden. Wie wilde Katherine dood hebben? Duidelijk is dat Joni verliefd op Veslemøy was en dat ze daarom goed wil zorgen voor haar tweeling en haar man daarmee helpen. Hoe staat het met haar eigen huwelijk en de functie van universitair hoofddocent in Oslo? Agnes komt erachter nadat skydiver Gro, de vrouw van Agnes’ vriend Viktor een brief heeft ontvangen waarin alles wordt uitgelegd. Het lijkt erop dat iemand Katherine voor de tweede keer wil vermoorden, maar wie is dat? En hoe zit het met de aangifte die Veslemøy heeft gedaan tegen haar verkrachter op 17 mei 1998, wat is daarmee gebeurd, mogelijke verdwenen? Allemaal vragen die aan het slot van dit boek worden beantwoord. Dat komt een beetje laat vindt een collega-recensent in het Noordhollands Dagblad. Je kunt het ook beschouwen als een vernuftig gesponnen web dat langzaam ontrafeld wordt. Wat op zich een belofte inhoudt voor vervolgdelen in de Fjordenreeks.
Randi Fuglehaug – Vrije val – Deel 1 Fjordenreeks (in het Noors in 2020 verschenen als Fallesjuke bij Kagge Forlag) werd uit het Noors vertaald door Neeltje Wiersma, 341 pagina’s, ISBN 978 90 363 5366 6, uitgeverij Ambo Anthos, € 22,50, maart 2021
