Theo Thijssen (1879-1943) - Schrijver, schoolmeester, socialist - Peter-Paul de Baar
De biografie als hommage aan een groot schrijver, schoolmeester en socialist
Het lijkt me razend moeilijk om uit de overdaad aan feitenmateriaal de figuur van Theo Thijssen (1879-1943) in taal te beeldhouwen, maar biograaf Peter-Paul de Baar is het gelukt. Mijn complimenten! Dertig jaar en meer heeft De Baar er volgens eigen zeggen over gedaan, maar haast is de vijand van kwaliteit. Hetgeen hier bewezen is.
Theo Thijssen is voor velen alleen maar de schrijver van het meesterwerk Kees, de jongen, dat vanaf 1921 in 78 afleveringen in het tijdschrift School en huis verscheen en in 1923 als boek uitkwam: Kees de jongen met de beroemde eerste zin: ‘Vele mensen schijnen Kees Bakels niet eens te hebben gekend en dat is eigenlijk niet goed te begrijpen.’
Schrijver
Fijnproevers waarderen Theo Thijssen ook als auteur van andere romans (geen romans voor de jeugd, zoals De Baar aantoont), zoals: Barend Wels, Jongensdagen, Schoolland, De gelukkige klas, Het grijze kind, In de ochtend van het leven. In bijna al deze boeken is het leven van Thijssen herkenbaar: jeugdherinneringen, aandacht voor het kind en opvoedkunde, kledingellende door armoede, dromerijen van de jeugd.
Interessant in de biografie is ook het hoofdstuk Thijssen na Thijssen. Zijn nagedachtenis begon eigenlijk al na zijn overlijden in 1943, met de oprichting van een Thijssen-comité. Later volgden vele scholen met zijn naam, een pocketuitgave van Kees de jongen in 1952, een symposium over de waarde van Theo Thijssen voor het onderwijs, en een standbeeld aan het begin van de Lindengracht. Legendarisch is de Dag van de Zwembadpas op 16 juni 2001 in Amsterdam. Ik was erbij en zag Peter-Paul de Baar zijn best doen als deelnemer aan de Zwembadpaskampioenschappen.
Met het verschijnen van het Verzameld Werk, de instelling van de Theo Thijssen-prijs voor kinder- en jeugdliteratuur, een voorleesmiddag door BN-ers in de Theo Thijssenschool in Amsterdam en de oprichting van het Theo Thijssen Museum (supportershome voor de liefhebbers) is Kees Bakels tegenwoordig een jongen ‘die bij vele mensen wèl bekend is.’
De Baar heeft uit al zijn bronnen behalve het serieuze werk veel aardige weetjes gehaald, bijvoorbeeld over Baknieuws, het informele schoolblad van de Haarlemse kweekschool, waarvan student Thijssen oprichter en hoofdredacteur was. Een simpel berichtje daarin over een puberale doopceremonie was Thijssens vuurdoop als onderwijsman, schrijver en organisator.
Schoolmeester
Die drie functies, ze zijn Thijssen ten voeten uit. Meer dan een feitelijke opsomming van bio- en bibliografische feiten vertelt De Baar de geschiedenis van Thijssens boeken, maar ook (zeer uitgebreid) over zijn werk als vakbondsman en volksvertegenwoordiger. Op 28 april 1893 behaalt Thijssen de onderwijsakte. Het is het begin van zijn schoolcarrière, die met een onderbreking van twee jaar door mobilisatie, tot 1921 zou duren. Leerlingen herinneren zich hem als een schoolmeester die indrukwekkend kon vertellen, niet al te streng was en voor velen een vervangende vaderrol vervulde. Wars van regeltjes was hij, maar dat was in boeken en artikelen vaak het thema.
Hij heeft het druk met besturen in vakbonden, met het schrijven van artikelen, met discussies, met activiteiten voor de toneelvereniging, als recensent van jeugdliteratuur, die hij soms afkraakte. Hij liet zich uitdagen dan maar zelf goeie literatuur te schrijven, gaf een eigen blad uit (De Nieuwe School) waarin hij zijn pedagogische ideeën kwijt kon. Geen papieren opvoeding! Tegen methodiekers! Voor intuïtief leren! Ten slotte was hij ook nog getrouwd (hertrouwd, zijn eerste vrouw overleed jong) met Geertje Dade en was vader van vier kinderen. Leuk weetje: de zoons Joop en Henk zijn de oprichters van Ajax geweest.
Socialist
In 1909 heeft Thijssen zich aangesloten bij de SDAP. Voor die partij was hij van 1933 tot 1940 lid van de Tweede Kamer; van 1935 tot 1941 zat hij in de Amsterdamse Gemeenteraad. De Baar: Helaas viel voor Thijssen op geen van beide podia veel eer te behalen.’ Met al die feitelijkheden over schoolse en politieke zaken geeft De Baar ons een helder overzicht van de geschiedenis (en de veranderingen) van het onderwijs in het begin van de twintigste eeuw, de tijd van onder andere de schoolstrijd.
Vooral uit de epiloog Thijssen na Thijssen spreekt de grote verbondenheid van De Baar met zijn onderwerp. Met groot plezier vertelt hij over de activiteiten die met Thijssen en zijn boeken als middelpunt hebben plaatsgevonden. De Baars enthousiasme heeft mij verleid de boeken van Thijssen weer eens op te slaan, vooral het ontroerende slot van Kees de jongen. En ik vroeg mij af: Hoe zou het leven van Kees Bakels en Rosa Overbeek zijn verlopen als ze daar op de gracht bij de Reestraat géén afscheid hadden genomen. Leuke speculaties, het echtpaar Bakels-Overbeek…
Met deze biografie heeft Peter-Paul de Baar een waardige hommage gebracht aan een groot schrijver, vaderlijke schoolmeester en bevlogen socialist.
Dick de Scally
Over de auteur
Peter-Paul de Baar (1952) is historicus en journalist. Hij was jarenlang hoofdredacteur van het historisch maandblad ‘ns Amsterdam, medeoprichter en bestuurder van het Theo Thijssen Museum (Eerste Leliedwarsstraat 16, 1015 TA Amsterdam) en verzorgde met Rob Grootendorst het Verzameld Werk (1993-1999) van Theo Thijssen.
Peter-Paul de Baar – Theo Thijssen (1879-1943) – Schrijver, schoolmeester, socialist, 543 pagina’s. ISBN 978 90 282 23208 2, uitgeverij Van Oorschot, gebonden, met illustraties, € 39,50, november 2023
