Voor onze zonden - Line Holm & Stine Bolther
Welke moordenaar schuilt achter de moorden in 1968 en in 1977 en nu op Georg Schmidt, secretaris-generaal van het Rode Kruis?
Rechercheurs Mikael Dirk en Frederik Dahlin werken nauw samen met historica Maria Just van het Politiemuseum in start van een interessante reeks
Eerste veelbelovende deel van een serie rondom de rechercheurs Mikael Dirk en Frederik Dahlin en historica Maria Just van het Politiemuseum.
In de proloog wordt een vrouw die zichzelf vrij hoog heeft zitten, geen kinderen wil en erg op zichzelf is, overweldigd door een man en gewurgd. Waar het is weten we niet, het kan in 1977 gebeurd zijn in Groenland. Op haar buik worden vier strepen gekrast. Zachtjes lijkt ze te sterven onder het geneurie van het kinderliedje Slaap kindje, slaap. Het laatste wat ze hoort is het refrein uit de mond van een jongetje:
Ik ben de zee. De zee is in mij.
Ik ben de zee. De zee is in mij.
Ik ben de zee…
Wanneer Georg Schmidt, de directeur van het Rode Kruis Denemarken opgehangen wordt als een Jezus voor het kantoor van de organisatie gaat er een schok door het land. Hij is gevonden door Ilse Svann, een gepensioneerde boekhoudster, die met haar hondje Bella over de Blegdamsvej loopt en dan ziet dat haar hondje een drol legt over een plas bloed. Als ze naar boven kijkt, ziet ze het lichaam van Schmidt hangen en staat perplex. Ze herkent de verminkte dode meteen net als iedere Deen die het debat in de samenleving volgt, recent nog over twee vermiste kinderen uit een tehuis die bijna bevroren worden teruggevonden. Al ziet Georg er nu verschrikkelijk uit zoals hij daar gewurgd, in zijn kostuum en met zijn behaarde, bloedige pens ontbloot te kijk hangt. Later blijkt dat de moordenaar zijn ‘handtekening’ heeft gezet op zijn buik met vier strepen, concludeert patholoog Andreas Juul. Wat betekent dat vraagt rechercheur Mikael zich af. Welk symbool wordt hiermee bedoeld?
De auteurs
Line Holm (26 juli 1975) is onderzoeksjournaliste. Ze werd genomineerd voor de Cavlingprisen, de meest prestigieuze Deense prijs voor journalistiek en heeft twee journalistieke boeken geschreven.
Stine Bolther (Kalundborg, 1976) is journaliste, schrijfster en televisiepresentatrice en werkte ruiim achttien jaar als juridisch en misdaadverslaggeefster. Ze heeft negen boeken geschreven, waaronder verschillende true-crime-bestsellers.
Schmidt heeft geen vrienden gemakt met zijn uitlatingen in talkshows. Zeker niet met zijn boek met de merkwaardige titel De kanarie in de kolenmijn – Mijn memoires. Het boek beschrijft hoe Schmidts Joodse ouders als kind de Holocaust hebben overleefd en uit angst voor antisemitische pesterijen in het communistische Oost-Europa gevlucht zijn naar Zweden en in de jaren zestig een goed leven leiden. Daarna steekt het antisemitisme weer de kop vanuit de kant van fundamentalistische moslims en rechts-extremistische Denen.
Historica Maria Just ziet overeenkomsten met een dubbelmoord in 1968 aan de Callisenvej op hoofdcommissaris Johannes Vinther en zijn vrouw Elisabeth, geboren Schwarz. Ze was vroeger operazangeres. Zou ze net als Schmidt van Joodse afkomst zijn? Ze staat bekend om haar liefdadigheidswerk en haar on-Scandinavische uiterlijk. Beiden zijn verschrikkelijk toegetakeld. Maar het is geen zedenmisdrijf. Hun gezichten zijn bloederige massa’s. Op hun armen zijn bij ieder vier strepen te zien.
Walvisstaart
Eenzelfde symbool vond ze terug in het bijzondere schilderij van hun zoon Hans dat in de kamer hangt. Ze vindt het de doek van het schilderij later terug in het dossier van de moord in het politiebureau. Ze heeft het schilderij eerder gezien op een zwart-witfoto. Het geheel lijkt een droombeeld en toont een klein schip op een woeste, kolkende zee, waarin je als symbool een walvisstaart ziet. Maria vindt in het archief het originele schilderijl als opgerold doek en een kaartje waarop staat: Hans Vinther, olieverfschilderij 1960/ voor technisch onderzoek. Ze maakt een foto van het schilderij met haar telefoon.
Later laat ze het schilderij zien aan journaliste Mette van Morgenavisen. Ze vertelt haar dat ze contact wil zoeken met Hans Vinther en hem wil vragen wat hij van de moord vindt. Of hij het zich nog kan herinneren. Het schilderij heeft iets kinderlijks en tegelijkertijd ook iets expressiefs. Zal ze hem kunnen vinden en hoe vraagt ze aan Mette.
Als de politie om hulp vraagt en de buik van Schmidt laat zien met de vier strepen schroomt Maria niet contact op te nemen met de politie. Toevallig spreekt ze de dienstdoende rechercheurs Mikael en Frederik. Ze schroomt niet hen te vertellen over de strepen op de armen van het echtpaar, dat er ook heel bijzonder bij ligt met de handen over elkaar gevouwen. Ze vertelt ook over het symbool in het schilderij van Hans Vinther. Maar waar zou hij zijn en nu nog leven? Hij moet inmiddels 75 zijn. Ook vertelt ze dat ze gesproken heeft met de rechercheur, die destijds het onderzoek deed naar de moord op het echtpaar, Mogens Ostenfeldt. Hij heeft gezegd dat de Vinthers kinderloos zijn en daarom een zoon, Hans, en dochter, Pippi, geadopteerd hebben. Twee weeskinderen. Curieus is dat Pippi Vinther heel jong is overleden, gestorven aan het begin van de jaren vijftig, maar in het huis van de Vinthers is geen spoor van het meisje te vinden, geen foto, geen verzilverde schoen, geen bewaarde haarspeld. Mogens geeft Maria een tekening mee van de strepen op de lichamen van het echtpaar.
Mikael heeft intussen leden van het parlement en de premier gesproken, maar wordt niet veel wijzer. Ondertussen heeft de hoofdcommissaris Lone Kirtzner het onderzoekteam van Niels Carlsen onder druk gezet dat het team na twee weken onderzoek nog niets gevonden heeft van de dader. Kort daarop komt het bericht dat de premier en 27 parlementariërs, allen leden van de Commissie voor Integratie, een dreigmail hebben gehad waarbij ze met de dood worden bedreigd. Villy Frandsen was een van de eersten. De tekst van de dreigmail luidt:
Een kind is een geschenk.
Een druppel in de oceaan, geboren uit de liefde van een vrouw.
Een kind is de toekomst van een volk, van een natie.
Wie een kind kwaad doet, moet sterven.
Ik ben de zee, de zee is in mij.
Uit zee zijt gij gekomen. Naar zee zult gij wederkeren.
Ik geef leven. Ik neem leven.
En u zult sterven, Villy Frandsen (net als de 27 anderen, zo blijkt later)
Parlementariër Rasmus Berg vertelt Villy dat hij ook dezelfde brief die voorzien is van hetzelfde symbool als op de buik van Schmidt, heeft ontvangen. En ze moeten mondje dichthouden, zegt Berg: ’Denk eraan; dat met die kinderen, dat was Schmidts idee. Schmidts idee, oké?’ Ondertussen probeert premier Troels Mejling ervan te overtuigen dat het idee om kinderen van ouders die niet met hen kunnen omgaan, vaak moslims of moeilijke gezinnen op bijstandsniveau dan wel eenoudergezinnen, beter ondergebracht kunnen worden in tehuizen. Waar regelmaat is, voeding en een goede schoolopleiding. Dat twee kinderen dood zijn gevonden, verdient geen schoonheidsprijs, maar het verzet van Rasmus Berg en zijn partij tegen dit plan voor kinderen, moet wel ophouden, zegt de premier tegen zijn spindoctor Ulrik Keller. Mejding wil dat Berg voortaan zijn mond houdt en hij heeft plannen voor nieuwe verkiezingen. Hij denkt dat zijn partij na de dood van Schmidt en de doodsbedreigingen gericht aan de parlementariërs aan de winnende hand is. Als Mejding een speech houdt op de grote vredesdemonstratie in Ostebro wordt die zowel door TV2 als de publieke zender DR uitgezonden. Dat is het moment om nieuwe verkiezingen aan te kondigen, zegt Ulrik. Ten voeten uit Keller, altijd praktisch en met de neus naar voren. De dreigbrief is genoeg reden voor chef Moordzaken Niels Carlsen om een aantal leden van het team op zaterdag bijeen te roepen en actie te ondernemen en te overleggen met wie van de bedreigde parlementsleden ze contact zullen opnemen.
Vermorzeld
Ondertussen is Maria een aantal dagen geleden gebeld door Ane, de in Groenland geboren moeder van haar jeugdvriend Jakob, maar Maria heeft haar door drukte niet teruggebeld. Dan vertelt Jakob haar dat ze is overleden. Ze is bijna vermorzeld door een beeld van hem dat 500 kilo woog en op haar is terechtgekomen. Hij weet niet waardoor. En vindt haar pas de volgende ochtend. Maria besluit direct naar zijn huis te rijden al is het 450 kilometer voordat ze bij het huis in Thorup Strand is. Ane heeft iets voor haar achtergelaten. Bij haar ligt de opengeslagen krant Ekstra Bladet van zaterdag 18 januari met daarin uitgebreid het verhaal en de foto van de verminkte en vermoorde Schmidt. Jakob geeft Maria een notitieboek met lijntjes. Bovenaan staat: AAN MARIA, dubbel onderstreept. En verder: IJ, 22041977 en daaronder DISKO. Achteraf ontdekt Maria dat op 22 april 1977 een vrouw is vermoord in Groenland na een feest. Het is Ivalu Johansen. Haar vader was verantwoordelijk voor het vervoer van Groenlandse kinderen, vaak weeskinderen of gezinnen in armoe of gewoon weggerukte kinderen, naar Denemarken. Is Hans Vinther op het feest geweest en heeft hij haar vermoord? Misschien heeft hij wraak genomen op de medeplichtige vader onder het motto een kind voor een kind. Aan boord van het schip Disko verkeert niet alleen Ane, maar ook de adoptiekinderen voor het gezin Vinther: Pipalu en Hans. Het transport is georganiseerd door het Rode Kruis, weer een link met Georg Schmidt en zijn dood. Pipalu is ook veel te jong gestorven na de adoptie, wat was er gebeurd? Is de doodoorzaak misschien dat er niet goed voor Pipalu is gezorgd door de adoptieouders?
Bloederig patroon
In het notitieboek staan onder de gegevens van 1977 kleine krabbels die Ana onderaan heeft gemaakt. Alle krabbels bestaan uit vier lijnen. Het lijkt op de hoge hoed van een circusdirecteur met een vierkante bol. Op het blad van een bijl of een stok. Of op een onhandig bloederig patroon dat haastig in de huid van een stervende secretaris-generaal is gekerfd. Toeval of niet? Het teken lijkt op de walvisstaart die te vinden is op het schilderij van Hans Vinther. Die anders heette voor zijn adoptie.
Er wordt met zwaarbewapende politie een verdachte aangehouden: Morten Hasselgren, een rechtse extremist die zich manifesteert onder de naam Iron Cross met hakenkruizen in zijn huis, overal reptielen en massa’s wapens. Hij gijzelt zelfs zijn moeder als de politie voor de deur staat. Of hij de werkelijke verdachte is, is de vraag. Hij heeft zichzelf in zijn arm gesneden in zijn linker onderarm, vrij knullig. Het lijkt op het symbool dat in de media is getoond. De wond is nog steeds rood en gezwollen. Mikael ziet dat het nieuws van de aanhouding meteen bekend is bij de pers als breaking news. Zou hoofdcommissaris Kirzner uit de school hebben geklapt? Ze is in ieder geval tevreden dat tot actie is overgegaan.
Dreigbrieven
Morten Hasselgren bekent in ieder geval dat hij de dreigbrieven aan de parlementariërs heeft verzonden op verzoek van iemand anders, maar hij aarzelt de naam van de persoon te noemen. Inmiddels weet Maria na weer een gesprek met Mogens Ostenfeldt dat hij een schilderijtje cadeau heeft gekregen dat bij hem aan de wand hangt. Een schilderij waarop ook weer het symbool staat van de walvisstaart. Maria heeft gezien dat de adoptiezoon aanwezig is geweest was bij een feest van Ivalu Johansen op de dag en nacht dat de moord op haar plaatsvindt. Heeft hij uit wraak van de vermoedelijk niet geslaagde adoptie het echtpaar Vinther vermoord hebben? is hij mogelijk verantwoordelijk voor het ruimen van de stoffelijke resten van het echtpaar op het kerkhof en plaatsing van een nieuw graf voor Pipaluk met een urn (en reservering van een plaats naar haar) met de tekst :
Pipaluk
1948-1953
Ik ben de zee
Operatie Troje
Hoe kan het dat ze zo jong is gestorven in het welvarende gezin van het echtpaar Vinther. Gebrek aan aandacht, of ziekte? En heeft adoptiezoon Hans Vinther haar gewroken? Het zou nu wel erg dom zijn van de Deense premier Troels Mejding als hij zijn plan Operatie Troje om kinderen te halen uit vooral allochtone gezinnen en eenoudergezinnen te halen en te heropvoeden zou doorzetten. Misschien praat hij erover als hij spreekt tijdens de herdenking voor Georg Schmidt, precies een maand na de moord op hen. Parlementariër Rasmus Berg wil dat de spindoctor van Mejding uit het hoofd praten, maar of hij daarnaar luistert?
Maria overpeinst alle mo orden en ziet een verband dat ze vertelt aan Mikael en Frederik. De drie besluiten samen te werken totdat de zaak is opgelost. Ondertussen heeft iemand van het verpleegtehuis waar Mogens verblijft aan de onbekende bezoeker die hem al twee keer bezocht, verteld dat een historica van het politiemuseum hem regelmatig opzoekt. Loopt Maria daardoor gevaar? Wellicht kan de onbekend man haar ook bedreigen of vermoorden. Mikael maant haar om voorzichtig te zijn totdat de zaak is opgelost. De twee beginnen elkaar steeds aardiger te vinden. Terwijl Mikael de deur is gewezen door zijn ex Karin en zijn zoon Hector niet mag ontmoeten, vindt hij in Maria een ware vriendin, ook al blijven ze nog voorzichtig op afstand.
Lees het spannende slot van dit wel heel ingewikkelde en omvangrijke boek dat in de laatste 150 pagina’s zijn ontknoping beleeft. Informatief, spannend en onderhoudend!
Line Holm & Stine Bolther - Voor onze zonden, 476 pagina’s (in Denemarken verschenen in 2020 onder de titel For barnets bedste bij JP/Politikens Hus A/S, Politikens Förlag) vertaald uit het Deens door Janke Klok en Nannie de Graaff, ISBN 978 90 214 3656 2, uitgeverij Volt, € 21,99, januari 2022
