De boer, de vrouw en de brandewijn - Jonas Jonasson
Algot Olssson: van zoon van een varkensboer tot apotheker
Hoe de brandewijn het leven van velen kan beïnvloeden
Humor en levenswijsheid gaan hand in hand bij de Zweedse auteur Jonas Jonasson die beroemd is geworden in Nederland met zijn boek De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween. In zijn zevende boek De boer, de vrouw en de brandewijn schrijft hij over boer Sven en zijn ziekelijke vrouw Esther, die uiteindelijk overlijdt. Algot Olsson is de zoon van deze varkensboer te midden van een bonte verzameling mensen in de regio Småland. Daarin wil de vernuftige graaf Bielkegren zijn vrouw Antoinette behagen, want zij wil meer grond hebben om haar Arabieren, paarden, meer ruimte te geven en wat zou er mooier zijn dan het aangrenzende land van de varkensboer Sven Olsson? Die heeft daar bijna driehonderd varkens, een bloeiende zaak en is ook nog parlementariër in Stockholm. Als de graaf een stervend varken meeneemt, blijkt dat deze de varkens van Sven aansteken en binnen de kortste keren sterft zijn hele stal uit en nadat hij weinig lovende woorden heeft gezegd over de koning en dat de graaf wat hem betreft kan opdonderen, kan zo iemand natuurlijk niet parlementariër zijn in Stockholm. Na Esther sterft ook Sven en zo kan de graaf zijn land overnemen en Antoinette tevreden houden.
Pachtboerderijtje
Als Sven nog leeft. vraagt hij de graaf of zijn zoon Algot misschien een van zijn 36 pachtboerderijtjes kan betrekken, zodat hij op eigen benen kan staan. De graaf beaamt dat Kråketorp leeg staat, met een rotsige akker, maar het dak moet hij repareren en hij vraagt een pachtvergoeding die hoger is dan al zijn andere pachters moeten betalen. Varkensboer Olsson bedankt hem. Na zijn overlijden gaat Algot aan de slag met de stookinstallatie die hij van hem kreeg plus nog 150 rijksdaalders. Met alle voorbereiding raakt hij snel door zijn geld, zeker nadat de graaf twee keer langskomt om twintig rijksdaalders te innen. Maar met de juiste temperatuur van 78,4 graden moet het lukken met het maken van goede brandewijn.
Zuiveringsalternatief
Algot experimenteert eerst met grijs rendiermos dat hij stevig aandrukt in een buis waar de onzuivere alcohol doorheen loopt . Alleen al daardoor maakt hij waarschijnlijk de beste alcohol op de illegale markt. Maar door het lezen van een Engelse bibliotheektekst, begrijpt hij dat houtskool een nog beter zuiveringsalternatief is. Een techniek die duizenden jaren daarvoor in Egypte is uitgevonden en… wat een verschil! Zijn geld is bijna op. De graaf voorziet het hele gebied met brandewijn, Algot moet het hebben van spoorwegarbeiders die nog kritisch zijn ook. Ze mogen proeven. Seppo proeft uit de kruik en roept: ‘Perkele!’. De tweede arbeider wil meer: ‘ Geef me meer en ik leg de spoorlijn helemaal naar Moskou.’ Geven doet Algot niet. ‘Ik wil twee rijksdaalders per kruik hebben,’ zegt Algot. Dat is bijna 2 ½ keer zo veel als de anderen durven te vragen. De spoorarbeiders kijken elkaar aan en velen likken hun lippen af. Twee rijksdaalders? Dat is het absoluut waard!
Over de auteur
De Zweedse auteur Jonas Jonasson brak internationaal door met zijn debuutroman De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween. Het werd verfilmd, voor theater bewerkt en er werd een hoorspel van gemaakt. Zijn volgende boeken werden ook meteen bestsellers. De boer, de vrouw en de brandewijn is zijn zevende roman. Van Jonassons boeken werden in Nederland en Vlaanderen 625.000 exemplaren verkocht.
Uiteindelijk gaat Algot samenwerken met meesterdrukker Helmut Zimmermann en zijn dochter Anna Stina. In Aringsåd waar ze zijn houten boerderijtje (zijn pacht was opgezegd door de graaf) herbouwen dicht bij de drukkerij. Ze besluiten samen te gaan werken, want Helmut kan de etiketten drukken en de stookinstallatie daar voortzetten. Er is al een nieuwe en grotere besteld in Frankrijk. De drank noemen ze dan Wassenburg-wodka uit 1332 (Helmuts geboorteplaats is Wassenburg). De machine wordt betaald met het geld dat ze verdiend hebben aan Het communistisch manifest dat Frank Miles in het Zweeds vertaald heeft. Geld daarvoor heeft hij niet gekregen ondanks dat er al twee drukken van zijn gemaakt. Anna Stina verkoopt ze samen met het boek Waarom niet? van Carl Jonas Love Almquist. Inmiddels heet Algot van zijn achternaam H. Otterdahl en heeft Helmut hem van beroep apotheker gemaakt. Miles komt zijn rechten halen, maar maakt geen problemen als hij brandewijn in zijn kraag heeft. Het hoertje Maja, haar man is omgekomen op de zaagfabriek van de graaf, komt gewond bij hen aanlopen. Als ze opgeknapt is, wordt ze gebombardeerd tot drukkerijdirecteursassistent ‘en laten we Frank dan drukkerijdirecteursassistentassistent maken’. Maar de personeelsaanwas baart Helmut veel zorgen. Hoe gaat hij dat betalen? Dan vertelt Algot dat hij 2300 rijksdaalders heeft gespaard die hij in een kist van zijn huisje bewaart. Dat zou genoeg moeten zijn voor de aardappelen, zowel voor de brandewijn als voor de mensen. En voor de salarissen zowel voor de directeursassistent alsde directeursassistentassistent. Anna Stina loopt om de tafel heen en stelt voor dat Algot in haar kamer mag slapen en ze de Engelsman naar het huisje kunnen overplaatsen. Algot reageert: ‘Op voorwaarde dat jet bed breed genoeg is voor ons tweeën, we willen tenslotte niet het risico lopen elkaar onbedoeld aan te raken.’
Verkoopteam
Het gaat goed met de relatie tussen Algot en Anna Stina, ook Maja vormt met haar een goed verkoopteam. Ze verkopen nu ‘Apotheker Otterdahls magische druppels tegen sombere gedachten’ als broodjes. Bovendien heeft de zoon van de graaf Matiz de illegale drankinstallatie van ze gekocht tegen honderdvijftig rijksdaalders en ze de elf Arabieren cadeau gedaan en leent daarnaast nog vijftigduizend rijksdaalders van hen om het bezoek van de koning te financieren. Of ze dat geld terugkrijgen is de vraag. Dan worden ze door de graaf en zijn zoon uitgenodigd voor het diner met de koning. De twee komen bij hen op bezoek nog voor het avondeten en Helmut vertelt hun de ware geschiedenis. Dat Algot de zoon is van de varkensboer en nu apotheker is en het wonderdrankje maakt dat velen, ook de koning, zeer smaakt. Gelukkig blijft Frank Miles thuis want die kan na vier uur ’s middags niet meer tegen de drank en slaapt dan al.
Hilarisch
De afloop van het komische boek is even verrassend als het verhaal, gaat over de vraag hoe graaf Gustav Bielkegren en zijn zoon Mauritz hun schulden kunnen aflossen, want werkelijk alles is beleend. Zelfs de premie voor de verzekering van de volledig afgebrande zagerij is niet op tijd voldaan, zodat ze geen vergoeding krijgen voor de schade. Het viertal Algot, Helmut, Anna Stina en Maja heeft wel een oplossing voor het probleem van de graaf, wiens vrouw Antoinette en dochter Sophia met haar tweelingbroer, markies Gérard Lemot inmiddels naar Frankrijk zijn vertrokken. De lezer kan dat volgen tot het eind in het hilarische boek De boer, de vrouw en de brandewijn.
Jonas Jonasson – De boer, de vrouw en de brandewijn, in 2024 verschenen als Algot, Anna Stina och det välsignade brännvinet, is vertaald uit het Zweeds door Corry van Bree, 382 pagina’s, A.W. Bruna, ISBN 978 940051826 1, € 24,99, februari 2025
