Conserve's Leessite

Drie levens in het Afghanistan van nu

Complexe werkelijkheid in al zijn kleuren

Ze werd bekend met haar boek De boekhandelaar van Kaboel, over het gezin van een Afghaanse boekhandelaar bij wie zij in 2002 enkele maanden woonde en hun dagelijks leven in het licht van de actualiteit beschreef. Daarna volgden nog soortgelijke non-fictieboeken, onder meer over levens in Albanië, Irak en Tsjetsjenië. En nu is de Noorse journalist/schrijfster Ãsne Seierstad weer terug in Afghanistan. Dit keer schrijft ze over drie inwoners van het land die de gebeurtenissen van de afgelopen decennia en de terugkomst van de Taliban ieder heel verschillend ondergaan. Basjir maakt zelf deel uit van de taliban en is in alles een uiterst conservatieve en van zijn gelijk overtuigde moslim, Djamila vecht voor vrouwenrechten en de jonge Ariana was bijna afgestudeerd en moest haar studie van de ene op de andere dag staken. Het levert een veelkleurig boek op, dat de complexe werkelijkheid in Afghanistan in al zijn kleuren toont.

Over de auteur

Åsne Seierstad (Oslo, 1970) is een Noorse journaliste die al vele malen bekroond werd voor haar boeken over tal van oorlogsgebieden en naoorlogse situaties. Zij brak in 2003 internationaal door met De boekhandelaar van Kaboel dat in vele talen vertaald werd. Haar boek Een van ons, over Anders Breivik en diens dodelijke aanslag op het Noorse eiland Utøya werd door The New York Times tot een van de beste boeken van 2015 verkozen.

Intern verdeeld

Enerzijds is de keus van Seierstad om de dagelijkse werkelijkheid van Afghanistan vanuit drie verschillende invalshoeken te laten zien, een goede. Het maakt duidelijk hoe intens intern verdeeld de bevolking is en dat ideeën over normen en waarden compleet afhangen van de invalshoek die iemand gebruikt. Maar tegelijkertijd is het ook wel zo dat het boek daardoor een topzwaar geheel is geworden, dat je niet zo een twee drie verstouwt.

Lesje geschiedenis

Want om de ideeën van Basjir, Djamila en Ariana in hun context te plaatsen, geeft Seierstad ook een uitputtend lesje geschiedenis en dat is met de vele machtswisselingen, onderlinge conflicten, inschattingsfouten van de Westelijke landen en opportunisme van nieuwe en oude leiders bepaald geen sinecure. Waar zelfs de machthebbers in Afghanistan en zij die dat willen worden, zo nu en dan het spoor bijster lijken te raken over wie nu wel of niet de touwtjes in handen heeft, is het voor de niet al te goed ingevoerde lezer vrijwel onmogelijk om de ontwikkelingen nog op hun juiste waarde te schatten.

Verhelderend

En dat is jammer, want de verhalen van de drie beschreven Afghanen zijn wel degelijk boeiend en verhelderend. Vooral de levensgeschiedenis van Djamila, geboren in 1976, is opmerkelijk. Als baby werd zij ernstig ziek. Haar moeder, strenggelovig, riep de hulp in van een sjamaan (iemand die magie aanwendt om zieken te genezen – SdJ) en deze schreef Koranteksten op papiertjes, weekte die vervolgens in water en droeg de moeder op dit ‘heilige water’ te drinken, dan zou haar dochtertje genezen. Na enige tijd bleek dat inderdaad het geval, het meisje knapte op. Pas vele maanden later begon het op te vallen dat zij haar ene been nooit gebruikte en geen pogingen deed om te gaan staan of lopen. De ziekte die zij als baby had gehad, was polio en zij hield er een verlamd been aan over.

Wending

Het was deze handicap dat er echter voor zorgde dat Djamila’s leven een wending nam die de meeste andere vrouwen in Afghanistan niet vergund is: als verlamde vrouw zou zij nooit uitgehuwelijkt kunnen worden en daarom ging haar vader er na vele smeekbeden van het meisje mee akkoord dat ze een jaartje naar school ging, iets wat haar zusjes absoluut niet toegestaan was. Van jaar tot jaar wist Djamila die toestemming telkens opnieuw weer af te smeken, tot en met de universiteit aan toe, en inmiddels staat zij aan het hoofd van een grote organisatie die ijvert voor meer rechten voor vrouwen.

Tegenovergestelde

Totaal het tegenovergestelde is het verhaal van Basjir, geboren in de jaren tachtig, en opgegroeid zonder vader. Zijn moeder hield strikt de hand aan de regels van de Taliban en die inktzwarte ideeën heeft Basjir volledig tot de zijne gemaakt. Nog altijd is hij van mening dat Allah de vrouw alleen geschapen heeft om haar eigen man te dienen. Niemand anders mag haar zien, zij moet buitenshuis of in gezelschap altijd van top tot teen in een boerka gehuld zijn en zelfs haar naam moet geheim blijven. Zelfs haar eigen man aankijken is haar ten strengste verboden.

Ariana

De derde persoon in het boek is Ariana, de jongste van de drie. Zij profiteerde van de verlichte jaren waarin onder supervisie van de Amerikanen de teugels een beetje gevierd werden en vrouwen openlijk naar de universiteit mochten. Maar vlak voordat zij afstudeerde, vonden de Westerse landen dat Afghanistan nu wel op eigen benen kon staan en verlieten het land. In no time keerde de Taliban terug aan de macht en kwam een einde aan die vrijheden voor vrouwen.

Verbijsterend

Het is verbijsterend om te lezen hoe de Taliban (bij monde van Basjir) de wereld en vooral vrouwen beschouwen. Maar even verbijsterend is het om te lezen hoe Djamila, als ze na het vertrek van de Amerikanen haar land noodgedwongen verruilt voor Noorwegen, in haar nieuwe land wordt ontvangen. Zij, ooit hooggeplaatst ambtenaar en bijna tot minister benoemd, oprichtster van een belangrijke organisatie voor vrouwenrechten met contacten over de hele wereld krijgt in de Noorse opvanglocatie te horen dat ze zelf mag kiezen wat voor werk ze wil gaan doen: schoonmaken, koken, of zorgen voor kinderen of ouderen. Punt, geen andere keuze.

Al lezend val je van de ene in de nadere verbazing. Het land van vele waarheden is een dik boek en niet altijd even makkelijk om te lezen, vooral als het gaat om de krankzinnige politieke ontwikkelingen. Maar het is absoluut de moeite waard.

Ter gelegenheid van het uitkomen van Het land van vele waarheden is ook De boekhandelaar van Kaboel uit 2003 opnieuw gepubliceerd in een voordelige uitvoering.

Sonja de Jong

Åsne Seierstad – Het land van vele waarheden. (Oorspronkelijk gepubliceerd in 2022 als Afghanerne bij J.N. Stenersens Forlag AS). Uit het Noors vertaald door Nannie de Graaff, Lilian Dijkema en Janke Klok. De Geus, ISBN 978 90 445 5125 9, 480 pagina’s, € 23.99, juni 2025

Åsne Seierstad – De boekhandelaar van Kaboel. (Oorspronkelijk gepubliceerd in 2002 als Bokhandleren i Kabul, bij J.W. Cappelens Forlag AS.) Uit het Noors vertaald door Diederik Grit, De Geus, ISBN 97890 445 5123 5, 288 pagina’s, €15, juni 2025