Conserve's Leessite

Over geloof en geneeskunst in de dertiende eeuw

Boeiende mengeling van feiten en fictie

Liefhebbers van historische romans hebben er weer een talentvolle nieuwe stem bij. Historica Annemarie Ros laat in haar debuutroman Het wonder van het Noorden zien dat zij in staat is een boeiend verhaal te vertellen waarin zij geschiedkundige feiten moeiteloos vermengt met fictie. Het wonder van het noorden is het verhaal van de recluses, vrouwen die zich vrijwillig in een woninkje tegen de kerkmuur aan lieten inmetselen om vandaaruit de burgers van de stad geestelijke bijstand te verlenen.

Over de auteur

Annemarie Ros woont in Callantsoog en is geboren in Drenthe. Ze is mediëvist (historicus, gespecialiseerd in de Middeleeuwen) en is gepromoveerd in Middelengelse literatuur. Daarnaast schrijft ze al jaren verhalen en won diverse schrijfwedstrijden. Het wonder van het Noorden is haar debuutroman.

Inmetselen

Het is 1219, we zijn in Groningen en Margaretha besluit na een paar zeer emotionele maanden, waarin haar moeder omkwam in een springvloed en de man die ze als haar aanstaande echtgenoot beschouwde haar bruut aan de kant zette, om recluse te worden. Deze vrouwen lieten zich letterlijk inmetselen in een klein huisje dat tegen de kerkmuur aan gebouwd was. Vanuit de kerk voerde een deur ernaartoe, maar de sleutel daarvan was in het bezit van de pastoor. Een klein raampje op ooghoogte was het enige wat haar nog verbond met de buitenwereld. Dagelijks kwamen daar mensen die raad of geestelijke ondersteuning nodig hadden.

Zwanger

Wat Margaretha echter aan niemand verteld heeft, is dat zij zwanger is van Leffert Gelkinge, de man die haar een paar maanden terug uit politieke overwegingen dumpte en inruilde voor de veel rijkere en invloedrijkere dochter van Roorda. Door dit huwelijk hopen de Gelkinges en de Roorda’s zoveel macht te krijgen dat zij de prefect van Groningen en de bisschop van Utrecht, die alles in de stad bepalen, kunnen overvleugelen en zelf de macht grijpen.

Margaretha’s keuze om recluse te worden is deels ingegeven door oprechte geloofsijver en deels door haar wanhoop over haar zwangerschap. Want als ongehuwde moeder zal zij verketterd worden. Al snel merkt ze dat haar werk als raadgeefster vruchten afwerpt.

Vroedvrouw

Doordat haar moeder kruidenvrouw en vroedvrouw was, weet Margaretha veel over geneeskrachtige planten en vrouwengeneeskunde. Ook beschikt ze over de natuurlijke eigenschap om mensen goed te kunnen doorgronden. Ze is dan ook al heel snel bijzonder geliefd, tot aanvankelijke ergernis van de pastoor.

Maar dan meldt Leffert zich opeens bij haar raampje. Zijn relatie met de dochter van Roorda valt hem zwaar tegen en hij heeft niet langer zin om naar de pijpen van zijn en haar vader te dansen. Hij smeekt Margaretha samen met hem te vluchten en elders een nieuw bestaan op te bouwen. Als de jonge vrouw weigert, belooft hij haar over een paar weken terug te komen en het nog eens te vragen.

Moord

En dat doet hij ook, midden in de nacht. Maar voor hij bij haar raampje is, duikt opeens een man op uit de schaduwen en steekt Leffert neer. Hij overlijdt ter plekke. Pas dan heeft de moordenaar in de gaten dat de recluse mogelijk gezien heeft wat hij heeft gedaan en hij besluit dat ook zij moet sterven. Als Margaretha kort daarna buiten haar woonvertrek komt, op weg naar een collega-recluse die op bezoek is in het naburige klooster, probeert hij een ongeval in scène te zetten wat haar het leven moet kosten. Het plan mislukt, maar de man blijft haar belagen door brandstichting en andere moordlustige plannen.

Spanning

Ros slaagt erin om de vaart in haar verhaal te houden en de spanning te laten oplopen. Zal de man slagen in zijn moordpogingen? Maar daarnaast vertelt zij ook een boeiend en informatief verhaal over recluses, een groep vrouwen over wie niet zoveel bekend is. Slechts in één geschrift wordt melding gemaakt van het feit dat Groningen in de dertiende eeuw een recluse had, maar details over haar zijn niet bekend. Ros geeft haar een geheel eigen karakter, een vrouw die weliswaar oprecht gelovig is, maar ook – door de kennis die zij van haar moeder heeft geleerd - openstaat voor wetenschappelijke feiten. Als het Mariabeeld in haar cel huilt, is zij de enige die door heeft dat het dak druppels lekt. Voor alle anderen vormt het een bewijs van haar heiligheid.

Urineren

Boeiend zijn ook de feiten over geneeskrachtige planten en gezondheidspraktijken. Wil je weten of je vruchtbaar bent, urineer dan in een kom met zemelen en laat die veertien dagen staan. Als er wormen in zitten, zul je geen kinderen kunnen verwekken of krijgen. En ga je bevallen, zet dan bij het hoofd van de kraamvrouw een kom met smerig stinkende kruiden en aan haar voeten een kom met heerlijke ruikende kruiden. De baby weet dan welke kant hij op moet.

Het is te hopen dat we de komende tijd meer van Annemarie Ros te lezen zullen krijgen.

Sonja de Jong

Annemarie Ros – Het wonder van het Noorden. HarperCollins Holland, ISBN 978 94 027 1906 2, 318 pagina’s, € 21,99, november 2025