Liefde in het Derde Rijk - Martin Michael Driessen
Drie jonge mensen in de Tweede Wereldoorlog
‘Ze vond de swastika wel zonnig’
Het openingshoofdstuk zou zo in een propagandaboek voor het nationaal-socialisme kunnen: een goudgeel korenveld, goedgebouwde blonde mannen en vrouwen die met elkaar het hooi hoog optasten op de wagen en ‘s avonds bij stralende kampvuren met elkaar zingen en musiceren. Aantrekkelijk en tegelijk een beetje eng.
In Liefde in het Derde Rijk schetst Martin Michael Driessen de levens van drie doodgewone jonge mensen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De een verblind door een propagandistisch ideaalbeeld, de tweede tegen wil en dank mee sjokkend, de derde amper bewust van wat er om haar heen gebeurt. Driessen neemt je in beeldende taal en meeslepende zinnen mee het Derde Rijk in.
Over de auteur
Martin Michael Driesen (1954) is operaregisseur, vertaler en schrijver. In die laatste hoedanigheid debuteerde hij in 1999 met de roman Gars. In 2016 won hij met Rivieren de ECI Literatuurprijs en de ECI-lezersprijs. Zijn roman De pelikaan werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs.
Gelauwerd
Gelauwerd is Driessen al vele malen. En toch blijft hij nog altijd een beetje een writer’s writer, een schrijver die vooral bij zijn collega’s bekend en gewaardeerd is. En dat is vreemd, want Driessens werk is fenomenaal goed geschreven, maar toch ook toegankelijk. Ook deze nieuwe roman heeft weer alle kenmerken die zijn werk zo goed maken: een buitengewoon goede schrijfstijl met zinnen die complete films voor je ogen oproepen, mooie psychologische portretten, en een verhaal wat ertoe doet.
Schikgodinnen
Niet het geschiedkundig verloop van de Tweede Wereldoorlog, niet de Jodenvervolging of de strijd tussen nazi’s en geallieerden staan centraal in Liefde in het Derde Rijk, maar de levens van drie doodgewone jonge mensen die elk op hun eigen manier die oorlog beleven. En boven hen horen we zo nu en dan de stemmen van de drie Noordse schikgodinnen: Skuld, Verdanda en Uld, dochters van oppergoed Odin, die zo hun eigen plannetjes met de drie hebben. Maar mensen zijn niet altijd zo kneedbaar als zij zouden willen.
Blinde verering
De lezer maakt kennis met Lore, een meisje dat met blinde verering het Arisch ideaal aanhangt. Ze vindt Georg, die ze bij het hooien heeft leren kennen, best leuk, maar ‘hij was meer een studeerkamertype en zij wilde een held’. Via de Bund Deutscher Mädel wordt zij Wehrmachtshelferin en leert Untersturmbahnführer Henning Behn kennen die geheel aan haar ideaalbeeld voldoet. Ze laat zich meteen de eerste avond door hem ontmaagden. In typisch Driessen-proza: ‘Als hij haar wilde, zou zij de zijne worden, misschien vannacht nog. Zolang duurde het niet, want hij sleurde haar een steeg in, duwde haar met de rug tegen de muur en trok haar rok omhoog.’ En Lore vindt het schitterend, zó moet een man zijn.
Georg ondertussen, die jongen van bij het hooien, is stapelverliefd op Lore, maar kan haar nergens terugvinden. Een mening over de oorlog heeft hij niet echt, behalve dat hij liever geen soldaat zou zijn. Braaf sjokt hij mee en ergert zich aan de platte grappen van zijn medesoldaten.
Klompvoet
Maar het meest opvallende personages is Klara. Ook zij is idealistisch, maar op een andere manier dan Lore. Geboren met een klompvoet en een groeistoornis besluit zij als ze tegen de twintig loopt om in het klooster te gaan. Maar de kille abdis wijst haar af: ‘een bruid van Jezus hoort perfect te zijn’. Klare keert terug naar huis en vindt een baantje in een Kindergarten. Warempel dient zich dan toch een kandidaat-echtgenoot aan, Felix die dol op haar is, maar Klara wijst hem af. ‘Ik kan het geen gezonde Duitse man aandoen met een vrouw als mij getrouwd te zijn. Dat ben ik de mensheid verschuldigd.’
Lebensborn
En dus stort zij zich op de kinderen die ze onder haar hoede heeft en doet dat zo goed dat zij promotie maakt en vervolgens door Reichsführer Himmler gevraagd wordt om een leidinggevende positie in het Lebensbornproject op zich te nemen. Klare lijkt amper te zien wat er buiten haar eigen leven gebeurt. ‘Ze vond de swastika wel zonnig, hij deed haar aan een zonnebloem denken.’
Drie mensen die hun leven ieder op hun eigen manier gestalte proberen te geven. En de schikgodinnen die uiteindelijk bepalen. Driessen bewijst wederom een geweldige schrijver te zijn.
Sonja de Jong
Martin Michael Driessen – Liefde in het Derde Rijk. G.A. Van Oorschot, ISBN 978 90 282 5200 4, 246 pagina’s, € 25, juni 2025