Wervel - Saou Ichikawa
Genadeloos en intens cynisch
Zwanger worden en dan een abortus
Kom bij schrijfster Saou Ichikawa niet aan met medelijden of zieligdoenerij rond gehandicapten. Genadeloos en met inktzwart cynisme rekent zij in haar debuutroman Wervel af met dat beeld. Haar hoofdpersoon Shaka is, net als de schrijfster zelf, zwaar gehandicapt. Ze woont in een verzorgingshuis en het personeel ziet haar als een bescheiden, rustige patient. Maar Shaka is – onder pseudoniem - ook een succesvol schrijfster van boekjes vol stomende en zeer expliciete seks. En ze wil zwanger worden. Niet om een kind te krijgen, want dat zou haar lichaam niet aankunnen. Maar om een zwangerschap en daarna ook een abortus eens een keer mee te maken.
Over de auteur
Saou Ichikawa (1979) won met haar debuutroman Wervel de Bungakukai Debuutprijs en de Akutagawaprijs, twee van de meest prestigieuze literaire prijzen in Japan. Net als haar hoofdpersoon is ook Ichikawa ernstig lichamelijk gehandicapt. Zij heeft congenitale myopathie, een ernstige spierziekte die haar wervel kromtrekt en maakt dat zij constante pijn heeft en het grootste deel van de tijd in een rolstoel zit. Bij de uitreiking van de Akutagawaprijs vroeg zij zich af: ,,Waarom ben ik, de 169e winnaar van deze prijs, pas de eerste gehandicapte die hem krijgt?’’
Confronterend
Wat Ichikawa schrijft, is tegelijkertijd grappig en ontzettend confronterend. Want met gehandicapten moet je meeleven, medelijden hebben zelfs, is de basishouding van de meeste niet-gehandicapten. Maar met deze Shaka valt haast geen mededogen te krijgen. Het is gewoon een keiharde tante die rechttoe rechtaan zegt wat ze denkt en voelt. En dat is wel even wennen als lezer.
Parenclub
Het boek opent met een stomende scène in een parenclub waar menige pornoschrijver een puntje aan kan zuigen. En net als je denkt per ongeluk het verkeerde boek voor je te hebben liggen, gaat dat verhaal over immens grote borsten en vochtige geslachtsdelen opeens over in de zin: ‘Terwijl ik me had ingespannen om mijn artikel af te krijgen, had zich slijm in mijn luchtpijp opgehoopt en nu piepte het alarm van mijn beademingstoestel nerveus,’ gevolgd door een exacte beschrijving van de vervelende effecten van deze situatie.
Leunstoelartikelen
Dit soort abrupte overgangen zijn het handelsmerk van Ichikawa. Het ene moment zit je als lezer vrijuit te lachen om de manier waarop Ichikawa de literaire activiteiten van Shaka beschrijft. Deze schrijft onder meer leunstoelartikelen voor een website: ‘Leunstoelartikelen zijn uitsluitend bedoeld om het aantal pageviews op te drijven […] en kunnen simpel in bulk worden geproduceerd op basis van een samenraapsel van online-informatie. Op de website waar ik voor schrijf zijn de mannen het meest geïnteresseerd in sfeerreportages over seksclubs, in combinatie met de top 20 versierspots en advertenties voor datingapps, terwijl verreweg de meeste vrouwelijke lezers klikken op de top 20 van tempels waar je kunt afsmeken dat je ex bij je terugkomt […] Dump die vent liever en ga leven! Ja toch?’
En bijna meteen daarna meldt ze dat ze moet wachten met verder schrijven tot haar saturatie weer is gestegen naar 97 na een simpel toiletbezoekje.
Wrang komisch
Het verhaal over haar pogingen om zwanger te worden is al net zo wrang komisch. Het lijkt een onoplosbaar probleem, in een verzorgingshuis waar je 24 uur per dag in de gaten gehouden wordt, maar als door hoog ziekteverzuim een mannelijke verpleger haar moet komen wassen in plaats van de gebruikelijke vrouwen, grijpt Shaka haar kans. Wat volgt is beslist geen relaas over schuchter opbloeiende liefde, maar een keiharde onderhandeling over geld, gemixt met een dosis meedogenloos cynisme.
Tegenstellingen
Overal dringen de tegenstellingen zich op: Verpleger Tanaka is gezond, Shaka is gehandicapt. Tanaka is straatarm, Shaka is, dankzij een erfenis van haar ouders, heel rijk. In de alledaagse wereld is Shaka niet meer dan een zielige gehandicapte, in de onlinewereld is ze een veelgelezen en gewaardeerd pornoschrijfster.
Ichikawa trekt met dit verhaal al je menslievende ideeën over gehandicapten en over de mensen die hen verzorgen onderuit. Regelmatig komt de gedachte bij je op dat je dit helemaal niet wilt lezen. Maar het verhaal blijft desondanks aan je knagen, zet je aan het denken over de manier waarop je zelf tegen gehandicapten aankijkt. En dat is nu precies wat literatuur moet doen.
Sonja de Jong
Saou Ichikawa – Wervel. Oorspronkelijk gepubliceerd in Japan in 2023 bij Bungeishunju Ltd., vertaald uit het Japans door Geert van Breemen, Cossee, ISBN 978 90 5936 204 4, 96 pagina’s, € 22,99, april 2025. Oorspronkelijke titel "ハンチバック" wat een katakana-spelling is voor een leenwoord uit het Engels. Het staat voor "Hunchback"
