Baden-Baden - Pieter Waterdrinker
Mijmeringen over Rusland en het dubbelhartige van een mens
Overal waar Waterdrinker komt, duikt ook Rusland weer op
‘Zo gaat dat al jaren in Rusland. Het eeuwige strafkamp waar af en toe kan worden gefeest, tot de poorten weer sluiten, de lichten doven en het volk zich collectief kan opmaken voor de zoveelste reis door een lange, zwarte nacht.’ Het is een van de scherpe observaties in Baden-Baden, een bundel met overpeinzingen van Pieter Waterdrinker die hij de afgelopen jaren schreef voor EW Magazine en waarin altijd weer Rusland, zijn tweede vaderland, opduikt. Van Waterdrinker geen droge wetenschappelijke betogen, geen doorwrochte zware politieke analyses, maar gesprekken met mensen, altijd en overal, emotie en heimwee. En telkens weer weet hij je aan het denken te zetten.
Over de auteur
Pieter Waterdrinker (Pieter Arie Johannes van der Sloot, Haarlem, 1961) groeide op in Zandvoort, waar zijn ouders een hotel uitbaatten. Hij studeerde Russisch, Frans en Nederlands recht en vestigde zich in 1996 in Rusland, waar hij afwisselend in Sint- Petersburg en Moskou woonde. Hij heeft inmiddels een bijzonder omvangrijk oeuvre op zijn naam staan, met veelgeprezen romans als Tsjaikovskistraat 40, Poubelle en Céline. Zijn werk is al vele malen genomineerd voor talrijke belangrijke literaire prijzen. Hij is getrouwd met de Russische kookboekenschrijfster Julia Klotchkova. Sinds de inval van Rusland in Oekraïne in 2022 heeft hij Rusland verlaten en woont nu met zijn vrouw in een verbouwde schapenstal in Zuid-Frankrijk. Vandaaruit maakt hij veel Europese reizen.
Scherp observator
Waterdrinker toont zich wederom een scherp observator. Als hij in het kuuroord Baden-Baden (in het Zwarte Woud in Duitsland) verblijft, ziet hij hoe daar nog altijd veel Russen komen en overal bordjes hangen dat er Russisch wordt gesproken in winkels en etablissementen. ‘Of hier nog Russen komen?’ antwoordt de jongen achter de balie in de lobby van een hotel hem ‘met ontwapenende eerlijkheid. “Zeker, maar ondertussen zijn er hier meer Oekraïeners”.’
Gesprekken
Overal waar hij komt, knoopt Waterdrinker gesprekken aan, met iedereen. Met een beroemde schrijver hier, met een groepje toeristen daar, hij vraagt, hij beschrijft, hij trekt conclusies. Hij luistert, kijkt om zich heen, signaleert.
Hij maakt duidelijk dat het al te simplistisch is om heel Rusland en alle Russen op een hoop te gooien. ‘Het is een helse opgave om de complexiteit van het multi-etnische en multi-culturele Rusland uit te leggen. […] Een Tjetsjeen of een Tsjoevasj verschilt genetisch en taalkundig van een Rus als een Nederlander van een Inuit of een Nigeriaan.’ En ook maakt hij inzichtelijk waarom veel Russen de oorlog van Poetin nog altijd steunen. Over Poetin zelf is hij overigens eenduidig: ‘Weet een menselijke duivel van zichzelf dat hij een duivel is? Natuurlijk weet hij dat. […] De menselijke duivel ontwijkt iedere spiegel van humaniteit om zijn eigen diabolische tronie maar niet te hoeven zien.’
Kritisch
Kritisch neemt Waterdrinker de vele rijke Russen die ondanks de boycots nog steeds op tal van plekken in Europa opduiken de maat, maar ook het onverschillige groepje Duitsers dat hij ergens ontmoet, ontkomt niet aan zijn oordeel, net als heel veel anderen die zijn pad kruisen.
Hij trekt ook vergelijkingen met de tijd van Stalin en ziet met afschuw hoe deze tiran en massamoordenaar in het Rusland van Poetin weer steeds vaker als een held bewierookt wordt.
Dankzij de zwierige pen van Waterdrinker en zijn scherpe oog voor absurditeiten en wonderlijk toeval, weet hij zijn lezers voor de volle honderd procent mee te nemen in de dagelijkse realiteit van Rusland, in de waanzin van een oorlog en in de reacties van gewone en minder gewone mensen daarop.
In de caleidoscopische bundel Baden-Baden, waarin de schrijver je meeneemt van een protserig casino naar een gezellig etentje bij Franse buren, van een boekwinkel in Parijs naar de opera in Bayreuth, vergroot Waterdrinker je inzicht in wat er in Rusland gebeurt en hoe het kan dat het gebeurt.
Sonja de Jong
Pieter Waterdrinker – Baden-Baden en andere bespiegelingen over Rusland en een wankel Europa, Nijgh & Van Ditmar, ISBN 978 90 388 1712 5, 188 pagina’s, € 18,99, november 2025