Het lichaam is onschuldig - Gaite Jansen
De grens tussen je verlangens volgen en jezelf verliezen
Een balletdanseres in New York
Het is lange tijd best moeilijk om je in te leven in de hoofdpersoon van Het lichaam is onschuldig, de debuutroman van Gaite Jansen. Pas als alles wat zij nastreeft op losse schroeven gezet wordt, in het laatste kwart van het boek, ontstaat er enige betrokkenheid tussen de lezer en deze Margaret. Het lichaam is onschuldig is heel zintuiglijk geschreven, maar behoorlijk ongrijpbaar.
Over de auteur
Gaite Sara Kim Jansen (1991) is actrice en speelde in tal van Nederlandse en internationale films. Ze was onder meer te zien in de Netflix-serie Peaky Blinders als hoofdrolspeelster in de speelfilm Hoe duur was de suiker? en in de serie Hollands Hoop. Voor haar rol in de speelfilm 170 Hz. werd ze genomineerd voor een Gouden Kalf. Ze woonde enkele jaren in New York en publiceerde daar de tweetalige dichtbundel Ode aan de onstilbare/Ode to the Unsatiable. Het lichaam is onschuldig is haar debuut als prozaschrijfster.
Symbiotische relatie
Margaret is balletdanseres. Bijna dertig en al tien jaar samen met Noah. Tussen hen bestaat een bijna symbiotische relatie en intense liefde. Maar ergens is iets misgegaan en sindsdien slaapt Noah, tot groot verdriet van Margaret, in de logeerkamer. Wat er precies is gebeurd wordt niet duidelijk. Zelf zegt zij daarover: ‘We waren één geheel, één mens. Hij was het hoofd, ik was het lichaam. Dat was totdat mijn honger naar zijn lichaam in de nacht het had overgenomen en mijn lichaam, ons lichaam het begaf.’ In de hoop om een nieuw begin te kunnen vinden, spreken zij af uit elkaar te gaan. ‘Zodra we twee personen waren geworden zouden wij we elkaar weer tegenkomen.’
New York
Margaret vertrekt naar New York waar zij aangenomen is bij The National Ballet Company, een internationaal gezelschap onder artistieke leiding van Olivia, een vijftigjarige choreografe. Vanaf het eerste moment dat Margaret deze vrouw ziet, valt zij als een blok voor haar gratie en kracht. Zelfs haar zurige ochtendadem brengt haar in vervoering. ’Ik wilde mezelf opvullen met die geur, haar geur.’ Zij doet haar uiterste best om indruk op Olivia te maken en dat lijkt te lukken. Pas na verloop van tijd ontdekt ze dat David, de man die er altijd bij is, niet alleen de zakelijk leider van het gezelschap is, maar ook de echtgenoot van Olivia.
Vriendschap
Olivia is niet blind voor de bewondering van Margaret en gaandeweg ontwikkelt zich tussen hen beiden een diepe vriendschap die beetje bij beetje een steeds seksuelere component krijgt. Steeds frequenter worden hun etentjes, cafébezoekjes, culturele uitstapjes en knuffelpartijen. En altijd is David erbij, voor Margaret niet meer dan een soort verlengstuk van Olivia. Pas als zij met zijn drieën in bed liggen en vrijen, komt zij erachter dat David een heel ander idee van zijn relatie met haar heeft.
Griezel
Voor de lezer is al vrij snel duidelijk dat David een doodenge griezel is die zichzelf geweldig vindt en er geen genoegen mee neemt als anderen dat anders zien. Maar Margaret is ziende blind, gefocust als zij is op Olivia. Als de zaak escaleert en Olivia als enig levensdoel het welbevinden van David blijkt te hebben (waardoor alles wat er tussen de twee vrouwen was met terugwerkende kracht vernietigd wordt) stort Margaret in. David ondertussen drijft haar in een wreed kat-en-muisspel tot het randje van de waanzin.
Hunkeren
Mooi gedoseerd laat Jansen je meevoelen hoe Margaret geworden is tot de onzekere, naar liefde hunkerende vrouw die zij is: een vader die haar lichamelijk mishandelde en al op haar zevende uit haar leven verdween, een moeder die haar geestelijk mishandelde en vernederde. Daar word je geen zelfverzekerd mens van.
Zo nu en dan, naar mijn smaak eigenlijk te vaak, heeft Jansen de neiging om wat al te geëxalteerd te schrijven. Zinnen als ‘Ik had het besef dat mijn baarmoeder elke maand bloed huilde om het verlies van een nooit tot leven gewekt kind’ jagen mij eerder in de gordijnen dan me te ontroeren. Maar daar staat ook veel moois tegenover.
Het lichaam is onschuldig is geen boek voor iedereen. Alleen als je bereid bent om mee te gaan in de gedachten van Margaret en te aanvaarden hoe zij denkt (met een altijd aanwezige, zwarte schaduw die zij visualiseert en fysiek gewaarwordt), kan dit boek je meekrijgen.
Sonja de Jong
Gaite Jansen - Het lichaam is onschuldig. Hollands Diep, ISBN 978 90 488 7537 5. 272 pagina’s, € 22,99, oktober 2025