Conserve's Leessite

Jan Blokker was meer dan dat, blijkt uit deze persoonlijke biografie

Vol bewondering en wrevel over compromisloze meningen

Het lijkt een kleinerende titel, maar hij is afkomstig van de gebiografeerde Jan Blokker zelf. In een interview met Trouw (15-8-2005) schetst hij het beeld dat na zijn dood van hem zal overblijven: mannetje van de krant. Hij was veel meer dan dat.

Op zoek naar publicaties van Jan Blokker in mijn boekenkast kwam ik onder andere een map tegen met door mij uitgeknipte favoriete cursiefjes en een aantal krantenpagina’s met artikelen, geschreven naar aanleiding van zijn overlijden in 2010. Ik ben altijd al een volger van Jan Blokker geweest, en net als de schrijver van diens biografie, zijn zoon Jan Blokker junior, vol bewondering en soms met wrevel over zijn compromisloze meningen. Compromisloos of niet, spits en origineel was hij wel. Jan Blokker Jr.: ‘Een biografie schrijven over mijn vader is een hachelijke onderneming. Ik wil hem niet op een voetstuk plaatsen. Evenmin heb ik iets af te rekenen met hem.’ Het verhaal staat vol met met historische en persoonlijke feiten, vele dus ook uit de eerste hand.

Vaders karakter en denken

Heel nauwkeurig beschrijft Junior de tijd waarin zijn vader zich ontwikkelde. Daarin komen de voorouders van Jan Senior uitgebreid aan bod. Hij had een vader (Juniors grootvader dus) die de architect was van zijn vaders karakter en denken, bijvoorbeeld over het wantrouwen tegen hoogwaardigheidsbekleders. Ze bestreden het gezag met humor en venijn. De beide Blokkers maakten onderscheid tussen pluis en niet-pluis (en er was veel niet-pluis), tussen goed en fout, tussen deugen en niet-deugen. Vooral politici, koninklijken en roomsen waren het ‘slachtoffer’. Antipapisme is in dit verband een eufemisme.

Onafhankelijke journalistiek

Jan Blokker heeft in zijn leven ontzettend veel geschreven. Blokker Jr.: ‘Met de dagelijkse opvoeding van de kinderen bemoeide hij zich nauwelijks.’ Met een groot aantal buitenechtelijke activiteiten des te vaker, ondanks een redelijk gelukkig huwelijk met Anneke Haanappel, overleden in 2022. Tikken tikken tikken, tot laat in de avond was het hoorbaar vanuit zijn werkkamer naast de huiskamer in Amsterdam. Zijn leven kende weinig rust. Het liep parallel met de geschiedenis van de media in Nederland na de oorlog. Door zijn werk en zijn publiekelijk optreden heeft hij zijn tijd mede vormgegeven. ‘Zijn strijd voor onafhankelijke journalistiek is geworteld in de oorlog.’ Aldus Blokker Jr.

Groot schrijver

Oorspronkelijk was het Jan Blokkers ambitie een groot schrijver te worden. Het begon goed. In 1950 ontvangt hij uit handen van Anna Blaman de Reina Prinsen Geerligsprijs voor de novelle Séjour. In de jaren daarna volgen nog twee romans en twee jeugdboeken. Zijn journalistieke carrière begint in 1951 bij Het Parool, eerst als verslaggever, maar al gauw als filmrecensent. Daarna volgen verschillende andere media: Algemeen Handelsblad (filmrecensent), eindredacteur VPRO-televisie, tientallen jaren columnist bij de Volkskrant met zijn onovertroffen cursiefjes (tegen links idealisme, politiek activisme, macrobiotiek en antroposofie, katholieke kerk en de zachte sector in het algemeen), adjunct-hoofdredacteur van die krant (na een conflict met Pieter Broertjes vertrokken), en tenslotte NRC Next. Tussendoor schreef hij succesvolle filmscenario’s, onder andere ‘Fanfare’, en gelegenheidswerken, bijvoorbeeld over de CPNB.

Satirische televisie

Jan Blokker (toentertijd Handelsblad-journalist) is voor mij voor altijd verbonden met het satirische televisieprogramma Zo is het toevallig ook nog eens een keer (uitgezonden tussen oktober 1963 en maart 1966). Ik heb het gezien en ervan genoten. Het programma veroorzaakte (niet bij mij) een mediastorm, die, zou het 2025 zijn, het internet met schelden zou vervuilen en de makers doelwit van gekkies. Wat ook gebeurde met Mies Bouwman. Junior: ‘Voor mijn vader was ‘Zo is het’ een keerpunt. Hij ontwikkelde een politiek bewustzijn dat in de decennia erna voor hem kenmerkend zou worden.’

Pleonasme

De analyse van JB Junior is sympathiek en meelevend. Volgens hem heeft zijn vader geprobeerd zijn idealen van onafhankelijke journalistiek tot leidraad te maken van de gehele krant. ‘Onafhankelijke journalistiek is een pleonasme’, in de woorden van Jan Blokker. Graag zou ik willen weten of dat ideaal in de ogen van Junior enigszins bereikt is. Gedeeltelijk wel bij de Volkskrant, bijvoorbeeld vakkennis en wantrouwen tegen het gezag. Ook het cynisme van JB Sr. zie ik in de Volkskrant terug. Ik mis hem vanwege de (geo)politieke ontwikkelingen vandaag de dag.

Duurzaam

Jan Blokker ‘het mannetje van de krant’? Hij was veel meer dan dat. ‘De etiketten die Jan Blokker op zijn slachtoffers plakte, zijn erg duurzaam gebleken’, zegt het juryrapport van de Machiavelliprijs in 2006. Het lijkt me dat hetzelfde gezegd kan worden over de etiketten op alles wat niet-pluis is.

Met het prachtige hoofdstuk ‘Geen tijd om te sterven’, over de afnemende gezondheid tijdens het maken van drie boeken samen met zijn zoons Jan Junior en Bas, eindigt Jan Blokker Jr. zijn kritische hommage aan zijn vader Jan Blokker Sr. 1927 – 2010.

Dick de Scally

Jan Blokker Jr. – Mannetje van de krant – Een persoonlijke biografie van Jan Blokker, Querido, ISBN 978 90 214 8051 0, 384 pagina’s, € 26,99, augustus 2025