Het geschenk - Gaea Schoeters
Olifantenplaag als symbool voor heel veel
Humoristisch pamflet met scherpe randjes
Je kunt het lezen als een ontzettend grappig verhaal over wat er zou gebeuren als in een stad als Berlijn opeens duizenden olifanten zouden rondlopen. Maar achter die humoristische buitenkant stelt Gaea Schoeters in Het geschenk allerlei problemen aan de kaak. De olifant als symbool voor vluchtelingen, als kapstok voor pappen-en-nathouden-politiek, voor populisme en voor eigenbelang eerst en voor nog veel meer andere zaken. Beetje te veel zelfs, maar omdat Schoeters zo goed schrijft toch heel fijn om te lezen.
Over de auteur
Gaea Schoeters (1976) is auteur, journalist en librettist. Haar werk kent een grote verscheidenheid. Ze schreef onder meer het reisboek Meisjes, moslims en motoren, de thriller Diggers en de roman De kunst van het vallen. Haar vorige roman Trofee is diverse malen bekroond en verscheen in 16 talen.
Ivoorwet
Bondskanselier Hans-Christian Winkler heeft het moeilijk. Hij is met zijn gematigde aanpak niet echt populair en zijn positie wankelt. In zijn nek hijgt de extreem-rechtse Holger Fuchs. Maar Winkler heeft nu net een succesje gescoord. Eindelijk heeft hij de Ivoorwet erdoorheen weten te drukken die de import en verkoop van ivoor aan banden moet leggen. Een wet vol mitsen en maren, dus in feite niet meer dan een papieren tijger, terwijl er niets verandert maar toch… Winkler is tevreden.
Badende olifant
Dan wordt opeens, heel vroeg op een ochtend, midden in Berlijn, aan de rivier de Spree, een badende olifant gesignaleerd. ‘De opkomende zon kleurt het dier geelgrijs […] De waterdruppels die uit haar mondhoeken spatten, fonkelen in het zonlicht.’ Een uit een dierentuin ontsnapt dier, neemt men aanvankelijk aan. Maar geen enkele dierentuin in de wijde omgeving mist een olifant. En kijk daar… daar is er nog een en nog eentje en nog een.
Er moet iets gedaan en Winkler geeft opdracht tot het inrichten van een crisiscentrum. Dan rinkelt zijn telefoon: de president van Botswana aan de lijn.
Fauna
Die gaat zeuren over de Ivoorwet, flitst door Winkler heen. Maar de Afrikaan gooit het over een andere boeg. Hij begint met het uitbundig bedanken van de Bondskanselier. ‘Prachtig dat u zo bekommerd bent om het welzijn van de fauna in een land dat tienduizend kilometer van het uwe verwijderd is.’ Maar net als Winkler opgelucht wil ademhalen, vervolgt de Afrikaan: ‘Mensen zijn natuurlijk minder belangrijk. […] Het Westen heeft ons gevraagd in te zetten op bescherming van bedreigde diersoorten. En dat hebben we gedaan. Zo goed dat we nu veel te veel olifanten hebben. […] Misschien moeten jullie zelf maar eens ervaren hoe het is om met megafauna te leven. Daarom heb ik besloten om Duitsland twintigduizend olifanten te schenken.’
Diervriendelijk
En zo zit Berlijn nu dus opgescheept met een immense hoeveelheid olifanten. Hoe ze er gekomen zijn? Magic, my dear friend. Aan Winkler en zijn mensen de taak om het probleem op te lossen. Wel diervriendelijk natuurlijk, want niet alleen krijg je anders je kiezers tegen je, maar de Botswaanse president heeft al gedreigd dat voor elke dode olifant er twee in de plaats zullen komen.
Het politieke spel begint. Terwijl de stad overspoeld wordt door dikhuiden en de olifantenstront zich overal hoog ophoopt, er overal uitheemse flora opbloeit die uit de in die stront aanwezige zaden komt en het complete dagelijks leven steeds meer ontregeld raakt, besluit Winkler zijn vingers niet te branden. Hij benoemt een Regeringscommissaris voor Olifantenzaken op wie hij zonodig de schuld kan afschuiven als dingen misgaan. Een vrouw uiteraard, want mannen krijgen doorgaans leidinggevende posities aangeboden in stabiele organisaties, vrouwen worden alleen gevraagd voor dergelijke topjobs op crisismomenten, als het risico op falen groot is.
Voortvarend
Maar de nieuwe regeringscommissaris gaat voortvarend aan het werk en weet haar werk verdraaid goed te doen. Dat het uiteindelijk toch allemaal uit de hand begint te lopen, is haar niet aan te rekenen.
Je kunt Het geschenk zien als een soort vervolg op Schoeters’ vorige roman, Trofee. Daarin stelde ze de jacht op grootwild in Afrika aan de kaak en deze olifanten in Berlijn zijn de keerzijde daarvan. Maar Trofee was scherper en serieuzer van toon. Neemt niet weg dat de schrijfster heel veel interessante vragen opwerpt: in de eerste plaats komt al snel de gedachte in je op om de olifanteninstroom te vervangen door de vluchtelingeninstroom (er wordt zelfs een spreidingsplan voor de olifanten bedacht, waar hebben we dat toch eerder gehoord?). En wat is de waarde van democratie nog als politiek een eeuwig spel is om de kiezer te winnen, de tegenstander zwart te maken en je problemen over de schutting te gooien bij een ander. En zo komen er al lezend nog heel veel andere parallellen bij je op. Het is allemaal niet nieuw en al veel vaker gezegd, maar niet vaak in zo’n sprankelende, grappige vorm.
Sonja de Jong
Gaea Schoeters – Het geschenk. Querido, ISBN 978 90 253 1860 4, 124 pagina’s, € 19,99, juni 2025