Stad O. - Koen Caris
Als iets te mooi is om waar te zijn
Dystopische roman over een ideale stad
Het leven is er ideaal. Mooie, goedkope huizen, volop winkels, restaurantjes, leuke plekjes. Theater, concertgebouw, bioscopen, heerlijke sauna’s. En dat alles voor een schijntje. Maar als iets te mooi is om waar te zijn, zit er altijd een addertje onder het gras. Zo ook in Stad O., de nieuwe roman van Koen Caris. Over een toekomst die angstwekkend dichtbij lijkt te zijn.
Over de auteur
Koen Caris (1988) debuteerde in 2021 met de roman Stenen eten en won daarmee de Hebban Debuutprijs en behaalde de shortlist voor Beste Boek voor Jongeren. Naast romans en verhalen schrijft Caris ook theaterstukken en hoorspelen. Najaar 2025 ging zijn stuk Hoge Bomen in première in het Bellevue Theater.
Rotjeugd
Tobias en Bethe hebben ieder een rotjeugd gehad. Thuis was het geen pretje en de wereld om hen heen was ook niet echt fijn: steeds meer gevolgen van kilmaatverandering, extreme armoede, ploeteren voor een hongerloontje. Maar dan krijgt de werkeloze Tobias opeens out of the blue het aanbod om voor Martha te komen werken, een nieuwe kernenergiecentrale. Dankzij een paar kernfysische doorbraken is het mogelijk geworden: kernenergie schoon, veilig, veel en spotgoedkoop. De fabriek ligt ver afgelegen van de bewoonde wereld en er is een stad omheen gebouwd, speciaal voor de werknemers van Martha en hun partners en kinderen. Het is een schitterende stad, waar alles wat fijn is mogelijk en betaalbaar is.
Broers en zussen
Rangen en standen zijn afgeschaft in O.. De werknemers van Martha heten Broers en Zussen, de leidinggevenden zijn Moeders (zowel mannen als vrouwen), de stad wordt bestuurd door Vriendinnen (wederom vrouwen én mannen). Is er een probleem met je huis, een lekkende kraan of een haperende oven? Dan staat er binnen een half uur iemand op je stoep die het komt repareren voor een habbekrats en dan krijg je nog saunabonnen toe om het geleden ongemak te compenseren. Kortom, het leven in Stad O. is een ‘dobberend zwembandjesbestaan’.
Vrienden
Tobias en Bethe hebben in O. vrienden gemaakt die regelmatig bij elkaar gaan eten: wat collega’s van Tobias en hun partners, een docent literatuurwetenschappen, een kunstenaar. Lekker eten en fijne gesprekken verzekerd. Het enige waar niet over gesproken mag worden is het werk in Martha. Elke Broer of Zus heeft een geheimhoudingsplicht, zelfs de meest onschuldige details mogen zij niet aan iemand vertellen, ook niet aan hun eigen partner. Maar ach, hoe erg is dat nou?
Vertrokken
Het eerste barstje in hun zorgeloze bestaan verschijnt als de vrienden Amir en Teun opeens een keer niet komen opdagen bij een etentje. Die zijn vertrokken, weet Laurence te melden. En nog geen week later lijkt het of zij nooit bevriend geweest zijn, wordt er hooguit negatief over hen geroddeld en beter nog worden zij totaal doodgezwegen. Hun huis is meteen de volgende dag al door anderen bewoond en niemand noemt hun namen nog.
Zwanger
Ondertussen proberen Tobias en Bethe uit alle macht zwanger te worden. Maar succes blijft uit en hun vergeefse pogingen, met hulp van een vruchtbaarheidsapp en allerlei goedbedoelde adviezen van hun omgeving worden steeds geforceerder. Is het werk in Martha wel zo gezond, begint Bethe zich af te vragen, maar Tobias wil daar niets van weten.
De uitblijvende zwangerschap, verdachte opmerkingen van mensen in haar omgeving en een paar op het oog onbeduidende, maar toch vreemde incidenten maken dat Bethe begint te twijfelen aan het geluk in Stad O.
Contract
Het contract dat zij bij aankomst moesten ondertekenen, waardoor zij de stad niet eerder dan na minstens tien jaar mogen verlaten begint te knellen. Eerder vertrekken levert een torenhoge boete op die de rest van hun verdere leven op hen zou blijven rusten. Maar is dat niet beter dan hier blijven? Tobias wil er niets van weten.
Zorgvuldig bouwt Caris zijn verhaal op. Net zoals Bethe begin je als lezer zelf ook te twijfelen. Paranoia of werkelijk foute boel? Iedereen lijkt superaardig, alles perfect geregeld. Als Bethe haar angst uitspreekt, wordt ze uitgenodigd door een vriendelijke Moeder van Martha en krijgt duizenden pagina’s aan gezondheidsonderzoeken te zien, die stuk voor stuk bewijzen dat het leven niet gezonder kan dan in Stad O. Toch paranoia dus? Of…
Steeds opnieuw weet Caris twijfel te zaaien. Stad O. is door die dubbelzinnigheid en door de knappe manier waarop het geschreven is, vol zinnen die je wilt onthouden, een buitengewoon overtuigend en beklemmend boek.
Sonja de Jong
Koen Caris – Stad O, Atlas Contact, ISBN 978 90 254 7353 2, 320 pagina’s, € 24,99. oktober 2025